World TB Day: काय आहेत क्षयरोगाची लक्षणं? जाणून घ्या काय करावे आणि करू नये...

Tuberculosis Causes and Treatment in Marathi: क्षयरोग (टीबी) हा मायकोबॅक्टेरियम ट्यूबरक्युलोसिस या जीवाणूमुळे होणारा संसर्गजन्य रोग आहे. जो प्रामुख्याने फुफ्फुसांवर परिणाम करतो. वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) नुसार, जगभरातील 10 पैकी एकाचा मृत्यू क्षयरोगामुळे होतो. क्षयरोग उपचार करण्यायोग्य आहे. तरी देखील योग्य काळजी न घेतल्यास तो प्राणघातक ठरू शकतो. जागतिक क्षयरोग दिनानिमित्ताने  (World TB Day) टीबी म्हणजेच क्षयरोगाची लक्षणं काय? क्षयरोग झालेल्या रुग्णांनी काय करावे आणि काय करू नये, तसेच उपचार पद्धती काय,या बाबत आम्ही आपल्याला महत्त्वपूर्ण माहिती घेवून आलो आहे. 

क्षयरोग म्हणजे काय?

क्षयरोग हा एक वायुजन्य रोग आहे. जो जेव्हा सक्रिय क्षयरोगाने ग्रस्त व्यक्ती खोकला, शिंकतो किंवा बोलतो तेव्हा हवेतून पसरतो. दूषित सुया किंवा इतर इंजेक्शन औषध उपकरणे सामायिक करून देखील त्याचा प्रसार होऊ शकतो. क्षयरोग शरीराच्या कोणत्याही भागावर परिणाम करू शकतो, परंतु त्याचा सर्वाधिक परिणाम फुफ्फुसांवर होतो. क्षयरोग झालेल्या व्यक्तीला खोकला किंवा शिंका येतात तेव्हा ते बॅक्टेरिया असलेले थेंब हवेत सोडतात. हे थेंब नंतर इतरांद्वारे इनहेल केले जाऊ शकतात, ज्यामुळे संभाव्य संसर्ग होऊ शकतो.

काय आहेत क्षयरोगाची लक्षणं?

1. तीन आठवड्यांपेक्षा जास्त काळ टिकणारा खोकला

टीबीच्या सर्वात सामान्य लक्षणांपैकी एक म्हणजे सततचा खोकला जो तीन आठवड्यांपेक्षा जास्त काळ टिकतो. खोकल्यामुळे कफ किंवा थुंकी निर्माण होऊ शकते. त्यासोबत छातीत दुखणे किंवा अस्वस्थता येऊ शकते.

2. ताप

कमी दर्जाचा ताप जो अनेक आठवडे टिकून राहतो. तो देखील टीबीचा इशारा असू शकतो. ताप येतो आणि जाऊ शकतो आणि रात्री घाम येणे देखील असू शकते.

3. नकळत वजन कमी होणे

अनावधानाने वजन कमी होणे हे क्षयरोगाचे लक्षणं असू शकते. विशेषत: भूक न लागल्यामुळे. याचे कारण असे की शरीर संसर्गाशी लढण्यासाठी ऊर्जा वापरत आहे. ज्यामुळे वजन कमी होऊ शकते.

4. थकवा

थकवा किंवा थकवा जे अनेक आठवडे टिकते ते देखील टीबीचे धोक्याचे लक्षणं असू शकते. हे शरीराच्या रोगप्रतिकारक शक्तीमुळे होऊ शकते जे संक्रमणाशी लढण्यासाठी कार्य करते.

5. छातीत दुखणे किंवा अस्वस्थता

टीबी फुफ्फुसांवर परिणाम करतो, तेव्हा छातीत दुखणे किंवा अस्वस्थता येऊ शकते. वेदना सौम्य किंवा तीव्र असू शकते आणि खोल श्वासोच्छ्वास किंवा खोकल्यामुळे ती अधिक तीव्र होऊ शकते.

6. श्वास लागणे

टीबीचा फुफ्फुसांवर परिणाम होतो. तेव्हा श्वासोच्छवासाचा त्रास होऊ शकतो. श्वास घेताना घरघर किंवा शिट्टीचा आवाज येऊ शकतो.

7. रात्री घाम येणे

रात्री घाम येणे हे टीबीचे आणखी एक सामान्य लक्षण आहे. ते अधूनमधून किंवा प्रत्येक रात्री येऊ शकतात आणि झोपेमध्ये व्यत्यय आणण्यासाठी पुरेसे गंभीर असू शकतात.

कसे केले जाते टीबीचे निदान?

1. त्वचा चाचणी

त्वचा चाचणीला ज्याला मॅनटॉक्स चाचणी देखील म्हटले जाते. त्यात त्वचेखाली PPD (प्युरिफाईड प्रोटीन डेरिव्हेटिव्ह) नावाचा पदार्थ इंजेक्ट करणे समाविष्ट असते. तुम्हाला टीबीची लागण झाली असेल तर तुमचे शरीर 48 ते 72 तासांच्या आत इंजेक्शन साइटवर प्रतिक्रिया देईल.

2. रक्त चाचणी

क्षयरोगाचे निदान करण्यासाठी रक्त चाचणी देखील वापरली जाऊ शकते. चाचणी शरीरात टीबीच्या जीवाणूंच्या प्रतिसादात तयार होणाऱ्या प्रतिपिंडांचा शोध घेते.

3. छातीचा एक्स-रे

छातीचा एक्स-रे फुफ्फुसातील क्षयरोगाची चिन्हे दर्शवू शकतो, जसे की पांढरे डाग किंवा क्षेत्र त्यात दिसून येते.