जगाने अशी केली तालिबानची गोची, सत्तेची स्वप्न पाहणारी तालिबान संघटना अडचणीत

काबुल : तालिबानने अफगाणिस्तानवर ताबा मिळवला असला तरी त्यांना देशाच्या बहुतांश मौद्रिक साठा आणि मालमत्ता मिळवण्यासाठी मोठी कसरत करावी लागू शकते. अफगाणिस्तानची मध्यवर्ती बँक, द अफगाणिस्तान बँक (DAB) कडे गेल्या आठवड्यापर्यंत सुमारे 10 अब्ज डॉलर्सची संपत्ती होती. यातील बहुतांश मालमत्ता अफगाणिस्तानबाहेरील बँकांमध्ये इतर देशांमध्ये ठेवण्यात आली आहे. डीएबीचे कार्यवाहक गव्हर्नर अजमल अहमदी यांनी याची पुष्टी केली आहे, ज्यांनी तालिबानने ताबा घेण्यापूर्वी काबूल सोडले. त्यांनी ट्विट केले की, तालिबान हा बँक कर्मचाऱ्यांना तिजोरीच्या स्थानाबद्दल प्रश्न विचारत आहे, म्हणून ही काही माहिती शेअर करत आहेत.

अहमदी यांनी अफगाणिस्तानच्या मध्यवर्ती बँकेच्या मालमत्तेबद्दल अनेक ट्विट केले. ते म्हणाले, 'प्रथम, गेल्या आठवड्यापर्यंत मध्यवर्ती बँकेत एकूण चलन $ 9.0 अब्ज होते. परंतु याचा अर्थ असा नाही की मध्यवर्ती बँकेच्या तिजोरीत नऊ अब्ज डॉलर्स आहेत. आंतरराष्ट्रीय मानकांनुसार, बहुतेक मालमत्ता सुरक्षित आहेत आणि ते तिजोरी आणि सोन्याच्या स्वरूपात ठेवल्या जातात.

याचा अर्थ असा की यापैकी बहुतांश मालमत्ता अफगाणिस्तानच्या बाहेर आहे. अद्याप तालिबानसाठी तो उपलब्ध नाही. अफगाणिस्तानच्या एकूण आर्थिक संपत्तींपैकी थोड्या प्रमाणात रोख रक्कम अफगाणिस्तानमध्ये पडून आहे.

अहमदी यांच्या मते, अफगाण मध्यवर्ती बँक DAB च्या प्रमुख गुंतवणुकीत फेडरल रिझर्व्ह होल्डिंगमध्ये $ 7 अब्ज, यूएस बिले आणि बॉण्ड्स मध्ये $ 3.1 अब्ज, WB RAMP मालमत्तेमध्ये $ 2.4 अब्ज, सोन्यामध्ये $ 1.2 अब्ज आणि $ 0.3 अब्ज रोख खाती समाविष्ट आहेत. याव्यतिरिक्त, 1.3 अब्ज डॉलर्सची गुंतवणूक आंतरराष्ट्रीय खात्यांमध्ये आणि 0.7 अब्ज डॉलरची गुंतवणूक बँक फॉर इंटरनॅशनल सेटलमेंट्समध्ये करण्यात आली आहे.

डीएबीचे कार्यवाहक गव्हर्नर अहमदी म्हणाले की, बिघडलेल्या सुरक्षा परिस्थितीमुळे अमेरिकन डॉलरची खेप आली नाही आणि यामुळे अफगाणिस्तानच्या मध्यवर्ती बँकेत रोख रक्कम नाही. तालिबानच्या हाती संपत्ती लागू नये म्हणून अमेरिकेसह बहुतेक देशांनी अफगाणिस्तानला रोख पाठवणे बंद केले होते. अहमदी यांनी लिहिले की तालिबानने लष्करी बळाच्या जोरावर विजय मिळवला होता, पण सरकार चालवणे इतके सोपे काम नाही.

जो बायडन यांच्या नेतृत्वाखालील अमेरिकन प्रशासनाने रविवारी अमेरिकेतील अफगाण सरकारची बँक खाती गोठवली. आता तालिबानसाठी अमेरिकन बँकांमध्ये ठेवलेल्या अब्जावधी डॉलर्सचा वापर करणे कठीण झाले आहे. सध्याची परिस्थिती पाहता, आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधीने (IMF) अफगाणिस्तानला $ 440 दशलक्षांचे निधी हस्तांतरण देखील थांबवले आहे. रॉयटर्स या वृत्तसंस्थेच्या अहवालानुसार, अमेरिकेच्या दबावाखाली आयएमएफने हे पाऊल उचलले आहे.

आयएमएफच्या प्रवक्त्याने सांगितले की, आंतरराष्ट्रीय समुदाय अफगाणिस्तानमधील सरकारच्या मान्यतेबाबत संभ्रमात आहे. म्हणून, IMF संसाधने आणि विकसनशील देशांना देण्यात येणार आंतरराष्ट्रीय सहाय्य (SDRs) सह निधी वापरला जाऊ शकत नाही.

तालिबान अजूनही आंतरराष्ट्रीय निर्बंधांच्या यादीत आहे हे लक्षात घेऊन अहमदी आपल्या ट्वीटच्या मालिकेत म्हणतात. अशा परिस्थितीत ही मालमत्ता गोठवली जाईल आणि तालिबान त्यांना मिळवू शकणार नाही अशी अपेक्षा आहे. "आम्ही असे म्हणू शकतो की तालिबानला उपलब्ध होणारा निधी अफगाणिस्तानच्या एकूण आंतरराष्ट्रीय साठ्याच्या 0.1-0.2% आहे. त्यापेक्षा जास्त नाही."

आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी (IMF) च्या मते, अफगाणिस्तानच्या मध्यवर्ती बँकेकडे एप्रिलपर्यंत $ 9.4 अब्ज डॉलरचा साठा होता. हे देशाच्या वार्षिक उत्पन्नाच्या एक तृतीयांश आहे. वॉशिंग्टन पोस्टने या प्रकरणाशी परिचित असलेल्या सुत्राचा हवाला देत लिहिले की, अफगाण सरकारचे कोट्यवधी डॉलर्स अमेरिकेत ठेवले आहेत. सर्वसाधारणपणे, विकसनशील देशांतील मध्यवर्ती बँका अनेकदा त्यांची मालमत्ता फेडरल रिझर्व्ह बँक ऑफ न्यूयॉर्क (FRBNY) किंवा बँक ऑफ इंग्लंड सारख्या संस्थांकडे ठेवतात. अफगाणिस्तान मध्यवर्ती बँकेच्या निवेदनानुसार, त्यात $ 6.1 अब्जांची गुंतवणूक आहे, त्यातील एक मोठा भाग अमेरिकेतून आला आहे.

अहमदींच्या मते, हे निधी आंतरराष्ट्रीय मानकांनुसार सुरक्षित ठेवण्यात आले आहेत. अमेरिकेचे अध्यक्ष जो बायडन यांच्या प्रशासकीय अधिकाऱ्याने रॉयटर्सला सांगितले की, अमेरिकेत अफगाणिस्तान सरकारकडे असलेली कोणतीही केंद्रीय बँक मालमत्ता तालिबानला उपलब्ध करून दिली जाणार नाही. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, तालिबान अफगाणिस्तानची परदेशी मालमत्ता आणि मालमत्ता वापरण्यास किंवा परत घेण्यास सक्षम नाही. यातील एक मोठा भाग अमेरिकेत आहे. अफगाणिस्तानच्या एकूण आर्थिक संपत्तीचा फक्त एक छोटासा भाग तालिबानला उपलब्ध होऊ शकतो.

आगामी काळात अफगाणिस्तान आर्थिक संकटाने घेरले जाऊ शकते, कारण सध्याच्या परिस्थितीमध्ये अनिश्चितता कायम आहे. निधी मिळवता येत नसल्यामुळे, अफगाणिस्तानमध्ये रोख जवळजवळ शून्य आहे. आणि अमेरिकेच्या परवानगीशिवाय इतर निधी पुरवणाऱ्या संस्थांना तालिबानचे समर्थन करणे शक्य नाही. 

अफगाणिस्तानातील अनेक स्थानिक बँकांनी आधीच ग्राहकांना सांगितले आहे की, ते त्यांचे पैसे परत करू शकत नाहीत. कारण मध्यवर्ती बँकेने स्थानिक बँकांना पैसे पुरवले नाहीत. डीएबीचे कार्यकारी गव्हर्नर यांनी याची पुष्टी केली.