मुंबईत दडलीय 1500 वर्षांपूर्वीची गुफा, पांडवांनी बांधलेलं महादेवाचं मंदिर हेच!

Jogeshwari Caves : महाशिवरात्रीनिमित्त अनेक भाविक महादेवाच्या मंदिरात जाऊन मनोभावे पूजा करतात. अशावेळी मुंबईत अगदी हाकेच्या अंतरावर म्हणजे जोगेश्वरीत लेणी असून त्यामध्ये महादेवाचं मंदिर आहे. जोगेश्वरीत महाशिवरात्रीला जत्रा देखील भरते. 

| Mar 08, 2024, 18:43 PM IST

महाशिवरात्रीनिमित्त जगभरात उत्सवाच वातावरण आहे. भारतात अनेक ठिकाणी शिवलंग आणि शिवालय आहेत. या ठिकाणी जाऊन अनेक भाविक दर्शन घेतात. असं असताना मुंबईत अगदी हाकेच्या अंतरावर म्हणजे जोगेश्वरीत एक लेणी आहे. जेथे महादेवाचं मंदिर आहे. हजारो भाविक येथे येऊन शिव शंकराचं दर्शन घेतात. 

1/8

हिंदू आणि बौद्ध गुफा मंदिर

1500 year old jogeshwari Gumpha

महत्त्वाचं म्हणजे जोगेश्वरीतील गुफा ही भारतातील सर्वात जुनी हिंदू लेणी आहे. जोगेश्वरी लेणी हे भारतातील जोगेश्वरीच्या मुंबई उपनगरात असलेल्या भारतातील सर्वात जुन्या हिंदू आणि बौद्ध गुंफांचे मंदिर आहे.

2/8

भारतातील सर्वात जुनी हिंदू लेणी

1500 year old jogeshwari Gumpha

येथील लेणी इ.स. ५२० ते ५५० दरम्यानच्या काळात बनली असावीत. या लेणी महायान बौद्ध वास्तुकलेतील शेवटच्या टप्प्याशी संबंधित आहेत. इतिहासकार व विद्वान वॉल्टर स्पिंक यांच्या मते, जोगेश्वरी ही भारतातील सर्वात जुनी हिंदू लेणी आहे. 

3/8

जोगेश्वरी लेणी कशी आहे?

1500 year old jogeshwari Gumpha

जोगेश्वरीच्या गुफेच्या जागेच्या मुख्य सभागृहामध्ये लांबट पायऱ्यांच्या प्रवासाद्वारे प्रवेश होतो. गुहेत बरेच खांब आहेत आणि शेवटी एक शिव लिंग आहे. दत्तात्रेयाची, हनुमानाची मूर्ती, आणि गणेश रांग आणि द्वारपालाचे अवशेष आहेत.

4/8

या गुहेत देवी जोगेश्वरी नावाची मूर्ती

1500 year old jogeshwari Gumpha

या गुहेत देवी जोगेश्वरी नावाची एक मूर्ती आहे, तिच्यामुळे या लेण्यांना आणि पर्यायाने उपनगरालाच जोगेश्वरी हे नाव पडले आहे. काही मराठी लोकही या देवीला कुलदेवी मानतात आणि गुजरातचे काही स्थलांतरित गट देवीची पूजाही करतात

5/8

गुहेचा इतिहास

1500 year old jogeshwari Gumpha

जोगेश्वरी गुफा ही 'जोगेश्वरी गुफा' म्हणून ओळखली जात होती आणि तिच्या दोन्ही बाजूंनी खडकांनी वेढलेली आहे. जोगेश्वरी गुहेच्या प्रवेशद्वाराला पायऱ्या आहेत आणि लेण्यांच्या वर तुम्हाला मोकळे मैदान दिसते. 

6/8

बौद्धकालीन गुफा

1500 year old jogeshwari Gumpha

 सहाव्या शतकात जोगेश्वरी लेणी बांधण्याआधी, वाकाटक राजवटीत इ.स.पूर्व पहिल्या आणि दुसऱ्या शतकात बौद्ध देवस्थानांची इमारत होती. याच भागातील हिंदू समाजाने बौद्ध बांधणीचा आधार घेतला आणि अशा प्रकारे जोश्वरी मंदिर लेणी अस्तित्वात आली. इतिहास सांगते की कारागीर अजिंठ्यापासून पश्चिमेकडे गेले आणि अशा प्रकारे जोगेश्वरी लेणीतील पहिले भारतीय मंदिर बांधले गेले.

7/8

जोगेश्वरी गुफा

1500 year old jogeshwari Gumpha

गुहेत प्रवेश केल्यावर तुम्हाला एक मोठा हॉल दिसेल आणि येथे तुम्हाला भिंतींवर चित्रे आणि शिल्पे आढळतील. गुहेच्या आत असंख्य खांब आहेत आणि असे सहा खांब आहेत जे मध्य भाग बनवतात. जोगेश्वरी गुंफा मंदिरात महाशिवरात्रीच्या दिवशी अनेक भाविक महादेवाचं दर्शन घेतात. 

8/8

सर्वात लांब गुफा

1500 year old jogeshwari Gumpha

येथे सुमारे 30 फूट लांबीच्या मंडपावर भगवान शंकराच्या विवाहाच्या आकृत्या आहेत. जोगेश्वरी लेण्यांमधील सुंदर कोरीवकाम इतिहास आणि स्थापत्यकलेची आवड असलेल्या सर्वांसाठी पाहण्यासारखे आहे. जोगेश्वरी लेणी मुंबईपासून रस्त्याने ४५ मिनिटांच्या अंतरावर आहेत.