रेल्वेच्या कोचमध्ये किंवा रेल्वेशी संबंधि असणारे अकं आणि चिन्ह अनेक माहिती सांगत असतात. भारतीय रेल्वेचे खूप मोठे नेटवर्क आहे, ज्यामध्ये दररोज सुमारे 13 हजार गाड्या चालतात. अशा परिस्थितीत यंत्रणा सुरळीत चालवण्यासाठी आणि माहिती लिहिण्यासाठी रेल्वे काही खास पद्धती अवलंबते. त्यासाठी रेल्वे एक प्रकारचे कोडिंग वापरले जाते. म्हणजेच रेल्वेवर लिहिलेल्या क्रमांक आणि चिन्हांमध्ये कोणती माहिती दडलेली आहे हे फक्त रेल्वेलाच समजू शकते. तुम्ही अनेकदा पाहिलं असेल की, ट्रेनच्या डब्यावर 5 अंकी नंबर मोठ्या आकारात लिहिलेला असतो. हा देखील त्या रेल्वेचा एक कोडिंग प्रकार आहे. या 5 अंकी आकड्याचा अर्थ काय?
ट्रेनच्या डब्यावर लिहिलेल्या पाच अंकी क्रमांकामध्ये अनेक माहिती कोडच्या स्वरूपात लिहिली जाते. पहिले दोन अंक सांगतात की, कोच कोणत्या वर्षी तयार झाला. उदाहरणार्थ, जर कोचवर 06071 लिहिले असेल, तर त्याचा अर्थ असा आहे की, तो डबा 2006 मध्ये तयार करण्यात आला होता. 06 नंतर लिहिलेले पुढील तीन क्रमांक सांगतात की, कोच स्लीपर आहे की एसी. 06071 वरून समजले तर 071 म्हणजे तो एसी कोच आहे.
जर कोचवर लिहिलेले शेवटचे तीन आकडे 1 ते 200 च्या दरम्यान असतील तर त्याचा अर्थ असा आहे की, तो एसी कोच आहे. तर 200 ते 400 पेक्षा कमी संख्या स्लीपर कोचसाठी वापरली जाते. जर कोचवर 99312 हा क्रमांक लिहिला असेल तर त्याचे शेवटचे तीन क्रमांक 312 हे स्लीपर कोच असल्याचे दर्शवतात. त्याचप्रमाणे, जर शेवटचे तीन आकडे 400 ते 600 च्या दरम्यान असतील तर तो एक सामान्य प्रशिक्षक आहे.
त्याचप्रमाणे चेअर कारसाठी 600 ते 700 पर्यंत संख्या निश्चित करण्यात आली आहे. चेअर कार कोचमध्ये बसण्यासाठी पूर्व आरक्षण आवश्यक आहे. त्याचप्रमाणे, 700 ते 800 मधील संख्या सामान वाहून नेण्यासाठी किंवा सामानाच्या डब्यांसाठी निश्चित करण्यात आली आहे. जर कोचच्या बाहेर 09711 लिहिले असेल, तर शेवटचे तीन अंक 700 आणि 800 च्या दरम्यान येतात. त्यामुळे तो बॅगेज कोच असेल.