मुंबई : जगातील सर्वात मोठे रेल्वे नेटवर्क भारतीय रेल्वेचे आहे, ज्यामधून लाखो लोक दररोज प्रवास करतात. भारतीय रेल्वेचा प्रवास हा एक मजेदार आहे. सुट्टीवर जाणे असो किंवा तातडीच्या कामासाठी, प्रत्येकाला बहुतेक ट्रेनने जायचे असते. यामधून प्रवास करण्यासाठी लोकांना त्यांच्या प्रवासाच्या 2-3 महिने आधी कन्फर्म सीटसाठी तिकीट बुक करावे लागते. पूर्वी रेल्वे स्टेशनवर जाऊन, लांबच लांब रांगेत उभे राहून तिकीट काढले जायचे, पण आता इंटरनेट आल्याने लोक घरी बसूनच याचे तिकीट बुक करतात.
तिकीट बुक केल्यानंतर तुमच्या सीटची स्थिती आरामात तुम्हाला पाहता येईल. यासाठी 10 अंकी पीएनआर क्रमांक आवश्यक आहे, जो तुमच्या तिकिटावरच लिहिलेला असतो. याच्या मदतीने तुम्ही तुमची सीट RAC वरुन कंन्फर्म झाली आहे किंवा वेटिंगवर राहिली आहे हे पाहू शकता. प्रत्येक तिकीटावर हा पीएनआर नंबर असतो. परंतु फार कमी लोकांना या नंबरसंदर्भात माहिती असते.
पीएनआर क्रमांक हा तुमच्या बुकिंगच्या पुष्टीकरणाचा पुरावा आहे, ज्याला आम्ही Passenger Name Record म्हणतो. हा 10 अंकी PNR असाच रॅन्डम नंबर देऊन तयार होत नाही, तर त्यामागे एक संपूर्ण यंत्रणा आहे.
PNR हा एक युनिक क्रमांक आहे, ज्यामध्ये प्रवाशाचे तपशील लपलेले असतात.
तुमच्या तिकिटाच्या वरच्या डाव्या कोपर्यात PNR क्रमांक लिहिलेला आहे. याशिवाय, जर तुम्ही मोबाइलच्या IRCTC (इंडियन रेल्वे केटरिंग अँड टुरिझम कॉर्पोरेशन) अॅपद्वारे बुक करत असाल, तर जनरेट केलेल्या तिकिटाच्या वरच्या उजव्या कोपर्यात हा क्रमांक लिहिलेला असतो.
1. ट्रेनचे नाव
2. ट्रेन क्रमांक
3. कोच, आसन क्रमांक आणि कोटा
4. प्रवासाची तारीख
5. बुकिंग स्थिती (Waiting, RAC, Confirmed)
6. वर्तमान स्थिती (Waiting, RAC, Confirmed)
7. तिकीट मेळा
8. तुम्ही कोणत्या वर्गात प्रवास करत आहात (1 AC, 2 AC, 3AC CC, SL, etc.)
9. चार्ट तयार स्थिती
10. बोर्डिंग स्टेशनचे नाव
11. गंतव्य
PNR चे पहिले 3 अंक हे सांगतात की PRS (पॅसेंजर रिझर्वेशन सिस्टीम) वरून तिकीट बुक केले आहे. यामध्येही पहिला अंक रेल्वे झोनचा आहे जिथून ट्रेन सुरू झाली आहे.
समजा तुम्ही एनआर झोनमधून तिकीट बुक केले असेल, तर तुमच्या पीएनआरचा प्रारंभिक अंक 2 किंवा 3 असेल. ते नवी दिल्ली PRS अंतर्गत येते.
यानंतर, पुढील 7 अंकांमध्ये प्रवाशांची माहिती असते, जसे की ट्रेन क्रमांक, प्रवासाची तारीख, अंतर आणि प्रवास करणाऱ्या लोकांची संख्या.
सीट बुक केल्यानंतर प्रवाशांची माहिती रेल्वेच्या सेंट्रल डेटाबेसमध्ये (सेंटर ऑफ रेल्वे इन्फॉर्मेशन सिस्टम, CRIS) साठवली जाते. तुम्ही इंटरनेटवर सर्च केल्यावर तुम्हाला इथून सर्व माहिती मिळेल.
रेल्वे वेबसाइट www.indianrail.gov.in च्या मदतीने तुम्ही पीएनआर क्रमांक टाकून सीटची स्थिती तपासू शकता. याशिवाय स्टेशनवर चौकशी काउंटर देखील आहेत, जिथे तुम्ही पीएनआर नंबर दाखवाल, त्यानंतर तुम्हाला माहिती मिळेल.