चंद्र आकुंचन पावतोय? पाणी शोधण्यास गेलेल्या संशोधकांसाठी धोक्याची घंटा

Moon is shrinking: भारतासह अनेक देश चंद्रावर मोहिमा करत आहेत. यामुळे चंद्रावरील वातावरणाची माहिती मिळण्यास आपल्याला मदत होते. पण आता या संशोधकांसाठी धोक्याची घंटा समोर आली आहे. कारणचंद्र आकुंचन पावत असल्याची बाब एका अभ्यासात ही बाब समोर आली आहे. चंद्र कमी होण्याचे कारण म्हणजे भूकंप आणि वाढत्या चुका हे चंद्र आकुंचित पावण्याचे कारण असल्याचे संशोधक सांगतात. हे भूकंप नासाच्या आर्टेमिस मिशनच्या लँडिंग साइटवरुन जास्त प्रमाणात झाल्याचेही सांगण्यात आले आहे.

दक्षिण ध्रुवावरील भूकंप आणि फॉल्ट लाइन्स हे चंद्र आकुंचित होण्याचे कारण मानले जात आहे. नासाने आपल्या आर्टेमिस मिशनच्या लँडिंगसाठी निवडलेले क्षेत्र देखील हेच आहे. हे लँडिंग 2026 मध्ये होणे अपेक्षित आहे. प्लॅनेटरी सायन्स जर्नलमध्ये एक अभ्यास प्रकाशित करण्यात आला आहे. त्यातून धक्कादायक खुलासे झाले आहेत. लहान भूकंप चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाच्या क्षेत्रांना हादरवत आहेत आणि जुना दोष निर्माण करतात, म्हणजे तुटलेली जमीन आणखी मोठी होत आहे. यासोबत नवे फॉल्ट तयार असल्याची माहिती वॉशिंग्टनमधील स्मिथसोनियन इन्स्टिट्यूटचे टॉम वॉटर्स यांनी दिली. 

अशा घटनेचा अर्थ चंद्र संकुचित होणे असा लावला जात आहे. चंद्रावर फॉल्ट लाईन सर्वत्र पसरलेल्या असतात आणि त्या सक्रिय होऊ शकतात. चंद्रावर कायमस्वरूपी तळ  उभारण्याचे प्रयत्न करणाऱ्यांनी या गोष्टी लक्षात ठेवायला हव्यात, असे संशोधकांचे म्हणणे आहे. 

नासाच्या आर्टेमिस मिशनसाठी, या प्रकारची फॉल्ट लाइन निश्चित करावी लागेल आणि त्यानुसार लँडिंग करावे लागेल.  शेवटच्या क्षणी लँडिंगसाठी नवीन जागा आवश्यक असेल. यासाठी आधीच तयारी करावी लागेल, असेही सूचविण्यात आले आहे. ज्या प्रकारे फॉल्ट लाइन्स दिसू लागल्या आहेत, त्याचा गांभीर्याने विचार करणे आवश्यक असल्याचे संशोधक सांगतात. NASA च्या Lunar Reconnaissance Orbiter च्या कॅमेऱ्यांनी दक्षिण ध्रुवाजवळ हजारो लहान आणि लहान फॉल्ट टिपले आहेत. उथळ भूकंपामुळे निर्माण होणाऱ्या भूकंपीय क्रियेमुळे असे फॉल्ट निर्माण होतात. सर्वात शक्तिशाली भूकंपाचा केंद्रबिंदू दक्षिण ध्रुवावर असल्याचेही यातून निदर्शनास आले आहे. 

टीमने मॉडलिंगच्या माध्यमातून असा अंदाज लावला आहे की, अनेक भागात भूस्खलन होईल. यामध्ये अशाही भागांचा समावेश आहे जिथे शास्त्रज्ञांना पाण्याचा शोध घ्यायचा आहे. त्यामुळे आता शास्त्रज्ञांना चंद्रावर उतरण्यासाठी अवकाशयान आणि अंतराळवीरांच्या सुरक्षेकडे अधिक लक्ष द्यावे लागणार आहे. आणि वाहन मजबूत करण्यासाठीही काम करावे लागणार आहे.