वेलची ही तुमच्या स्वयंपाकघराची शान आहे, पण तुम्हाला त्याबद्दल 'या' गोष्टी माहित आहेत का?

मुंबई : वेलची ही कोणत्याही डिशला शाही सुगंध देते. त्यामुळे बहुतांश ऑथेंटीक डिशमध्ये तुम्हाला वेलची असल्याचे पाहायला मिळेल. एवढंच काय तर वेलची चहा पासून ते भाजी आणि भातामध्ये देखील वापरली जाते. तिची स्वत:ची अशी एक चव आणि महत्व आहे. आजकाल तुम्ही वेलचीच्या बियांच्या अनेक जाहिराती पाहिल्या असतील, ज्याचा वापर माउथ फ्रेशनर म्हणून केला जातो. वेलची प्रामुख्याने भारतीय उपखंडात घेतली जाते. आपल्या देशात ही वनस्पती कर्नाटक, तामिळनाडू आणि केरळ इत्यादी ठिकाणी आढळते आणि येथेच वेलचीची सर्वाधिक लागवड केली जाते.

वेलचीचा उपयोग श्वासाची दुर्गंधी दूर करण्यासाठी आणि अन्नाला चव देण्यासाठी केला जातो आणि लोकांना त्याच्या गुणधर्मांबद्दल माहिती असते. खरे तर वेलची हे एक औषध आहे.

आज आम्ही तुम्हाला 'या' लेखात वेलचीचं महत्व सांगणार आहोत.

वेलची खाण्याचे फायदे

वेलचीचा वापर आयुर्वेदात मोठ्या प्रमाणात केला जातो. सर्दी आणि खोकल्यामध्ये वेलची खूप उपयुक्त आहे. याशिवाय अॅसिडिटी, बद्धकोष्ठता, पोटदुखी म्हणजेच पचनाशी संबंधित समस्यांवर वेलची खूप प्रभावी ठरते. मळमळ, उलट्या आणि लघवीच्या समस्या इत्यादींवर उपचार करण्यासाठी हा एक प्रभावी उपाय आहे. दातामध्ये जंत झाल्यास वेलचीमुळे पोकळीपासून सुटका मिळते. 

कॅन्सरशी लढण्यासाठी वेलची गुणकारी आहे

वेलचीमध्ये दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात जे तोंड आणि त्वचेच्या कर्करोगाशी लढण्यासाठी प्रभावी असतात. जर तुम्ही वाढत्या वजनाने आणि लठ्ठपणाने त्रस्त असाल तर तुमच्या आहारात वेलचीचा समावेश करा आणि मग पाहा त्यातील पोषक घटक तुम्हाला वजन कमी करण्यात कशी मदत करतात.

वेलची पुरुषांच्या लैंगिक आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे.

जर तुम्हाला निद्रानाशचा त्रास होत असेल, तर रात्री कोमट पाण्यासोबत वेलची खाल्ल्यास गाढ झोप येते आणि घोरण्याची समस्याही दूर होऊ शकते. एवढेच नाही तर रात्री झोपण्यापूर्वी नियमितपणे दोन वेलची खाल्ल्यास पुरुषांना फायदा होईल. हे लैंगिक आरोग्य सुधारण्यास मदत करू शकते. यासाठी तुम्ही वेलचीचे सेवन दूध किंवा पाण्यासोबत करू शकता.

वेलचीचे किती प्रकार आहेत?

वेलचीचे प्रामुख्याने दोन प्रकार आहेत (लहान आणि मोठी). मोठ्या वेलचीचा वापर मसाला म्हणून केला जातो. लहान वेलचीचा वापर मसाला म्हणून केला जात असला तरी अन्न सुगंधी बनवण्यासाठी तिचा अधिक वापर केला जातो. लहान वेलचीचा वापर मिठाईला चव देण्यासाठी आणि श्वासाची दुर्गंधी दूर करण्यासाठी केला जातो.

मोठी वेलची तपकिरी रंगाची असते, तर लहान वेलची हिरव्या रंगाची असते. दोन्हीच्या रंगात आणि आकारात तसेच चवीतही मोठा फरक आहे.

वेलची चव

बर्‍याच लोकांना वेलचीची सुगंधी चव आवडते, परंतु त्याच्या प्रभावाबद्दल फार कमी लोकांना माहिती आहे. वेलची ही थंड असते. यामुळेच उन्हाळ्यात त्याचे पाणी पिणे फायदेशीर ठरते. वेलची बारीक करून पाण्यात टाका आणि नंतर ते पाणी उकळा. आता हे पाणी गाळून फ्रीजमध्ये ठेवा.

आता जेव्हा जेव्हा तुम्हाला तहान लागेल तेव्हा तुमच्या सामान्य ग्लास पाण्यात २ चमचे हे पाणी टाका आणि प्या. तुम्हाला हवे असल्यास त्यात चवीनुसार साखर आणि लिंबाचा रसही टाकू शकता.

वेलची खाण्याचे दुष्परिणाम

असे म्हणतात की, एकाच नाण्याच्या दोन बाजू आहेत. त्यामुळे आपल्याला वेलचीच्या फायद्याबरोबरच याचे तोटेही जाणून घेतले पाहिजेत. म्हणून, तुम्हाला वेलची फक्त नियंत्रित प्रमाणात खाण्याचा सल्ला दिला जातो. कारण जास्त प्रमाणात वेलचीचे सेवन केल्यास त्वचेवर ऍलर्जी, डाग यांसारख्या समस्या उद्भवू शकतात.

तुमच्यासाठी हे जाणून घेणे देखील महत्त्वाचे आहे की, मानवी शरीर वेलची पूर्णपणे पचवू शकत नाही. याच्या अतिसेवनामुळे याच्या बिया हळूहळू पोटात जमा होऊ लागतात आणि त्यामुळे पित्ताशयात दगडही होऊ शकतो. जर तुम्हाला आधीच स्टोनची समस्या असेल, तर तुम्ही वेलचीचे सेवन टाळावे.

वेलचीमुळे गर्भपात होऊ शकतो

जर तुम्ही महिला असाल आणि बाळाची योजना करत असाल, तर तुम्ही वेलचीचे सेवन करताना संयम ठेवावा. कारण याचे जास्त सेवन केल्याने गर्भपातही होऊ शकतो. वेलचीचे जास्त सेवन केल्याने मळमळ आणि उलट्या होऊ शकतात आणि श्वास घेण्यास त्रास होऊ शकतो. 

वेलचीचे झाड

जर तुमच्या घरात झाडे-झाडे लावण्याची जागा असेल किंवा तुम्ही टेरेस गार्डनिंग करत असाल तर तुम्ही घरच्या कुंडीतही वेलची लावू शकता. हे कुंडीत सहज वाढते. वेलचीचे रोप फार मोठे नसते, त्यामुळे ते टेरेस गार्डनमध्येही सहज वाढू शकते. परंतु तुम्हाला त्याचे झाड विकत घ्यावे लागेल, कारण दुकानातील वेलचीच्या बिया या सुकलेल्या असतात, त्यामुळे त्याचं झाड उगत नाही.

वेलची लागवड

वेलची लागवडीसाठी माती किंवा भांडे यांचे पीएच मूल्य 5 ते 7.5 असावे. वेलची वनस्पती उष्णकटिबंधीय हवामानात चांगली वाढते. जर तुम्हाला वेलचीचे चांगले उत्पादन घ्यायचे असेल, तर त्यासाठी तापमान 10 ते 35 अंश सेल्सिअस असावे.