मुंबई विद्यापीठामार्फत पहिल्यांदाच शैक्षणिक विभागांसाठी रँकिंग फ्रेमवर्क

Mumbai Univeresity Ranking framework : मुंबई विद्यापीठामार्फत पहिल्यांदाच सर्व शैक्षणिक विभागांसाठी रँकिंग फ्रेमवर्क जाहीर करण्यात आले असून सर्व शैक्षणिक विभाग, उप परिसरे आणि आदर्श महाविद्यालये यांचे विविध निकषांवर मूल्यांकन करून रँकिंग जाहीर केली जाणार आहे. रँकिंगच्या निकषांनुसार सर्वोत्कृष्ट विभागास 5 ते 25 लाखांचे संशोधन अनुदान पुरस्कार, प्रशंसा प्रमाणपत्र आणि स्मृतिचिन्ह दिले जाणार आहे. विद्यापीठाअंतर्गत शैक्षणिक विभागांची रँकिंग (युनिव्हर्सिटी डिपार्टमेंट रँकिंग फ्रेमवर्क UDRF) जाहीर करणारे मुंबई विद्यापीठ हे पहिले विद्यापीठ ठरले आहे. नुकत्याच 12 सप्टेंबरला पार पडलेल्या व्यवस्थापन परिषदेने या स्तूत्य उपक्रमास मंजूरी दिली आहे.

विद्यापीठाकडून परिमाणात्मक मूल्यांकन प्रणाली तयार 

मुंबई विद्यापीठातील विज्ञान शाखेअंतर्गत 15, वाणिज्य व व्यवस्थापन, कौशल्य/ ऑनलाईन शिक्षण आणि आदर्श महाविद्यालये 8, मानव्यविज्ञान आणि सामाजिक शास्त्रे 10, भाषा 15, आंतरविद्याशाखीय 12 आणि विविध 20 अध्यासन केंद्र कार्यरत असून या सर्व विभागांसाठी एनआयआरएफ आणि क्युएस/ टाइम्स  रँकिंगच्या धर्तीवर तसेच नॅकच्या गुणांकन पद्धतीनुसार मूल्यांकन केले जाणार आहे. यासाठी विद्यापीठाने परिमाणात्मक मूल्यांकन प्रणाली तयार केली आहे.  

विभागांच्या वर्गवारीनुसार रँकिंग जाहीर

या सर्व विभागांच्या वर्गवारीनुसार रँकिंग जाहीर केली जाणार असून प्रत्येक वर्गवारीतून प्रथम येणाऱ्या विभागास 5-25 लाखांचे पुरस्कार दिले जाणार आहे. यामध्ये विज्ञान वर्गवारीतून प्रथम येणाऱ्या विभागास विशेष 15 लाखांचे पुरस्कार दिले जाणार असून, इतर विभागासाठी 10 लाख तर अध्यासन केंद्रासाठी 5 लाखांचे पुरस्कार दिले जाणार आहे. 

बेस्ट रिसर्च फंडिंग अँड इनोव्हेशन अवार्ड

विज्ञान वर्गवारीतून द्वीतीय क्रमांकासाठी ७ लाख, भाषा मानव्यविज्ञान, वाणिज्य व व्यवस्थापन वर्गवारीतून ५ लाख आणि अध्यासन केंद्रांसाठी २ लाखांचे पुरस्कार दिले जाणार आहे. विशेष म्हणजे सर्वसाधारण सर्वोत्कृष्ट विभागास अतिरिक्त १० लाख आणि द्वीतीय सर्वसाधारण विभागास ५ लाखांचे  अतिरिक्त पुरस्कार दिले जाणार आहेत. त्याचबरोबर ‘डिपार्टमेंट विथ पोटेंशिएल फॉर एक्सलेंस’ अंतर्गत विशेष विभागाची निवड करून त्यास विशेष वर्गवारीतील पुरस्कार दिले जाणार आहे. तसेच विद्यापीठातील शिक्षकांना ‘बेस्ट रिसर्च फंडिंग अँड इनोव्हेशन अवार्ड’ तसेच  उत्कृष्ट संशोधन प्रकाशने पुरस्कार साठीही निवड करून पुरस्कार दिले जाणार आहेत.

या निकषांवर होणार मूल्यांकन

संशोधन आणि व्यावसायिक क्रियाकलाप (रिसर्च अँड प्रोफेशनल अक्टिविटीज्)
विभागस्तरीय प्रशासन आणि व्यवस्थापन (एडमिनिस्ट्रेशन अँड मॅनेजमेंट)
विद्यार्थ्यांची प्रगती आणि यश ( स्टूडेंट प्रोग्रेसन अँड सपोर्ट)
अध्ययन,अध्यापन आणि मूल्यांकन प्रक्रिया ( टिचिंग लर्निंग असेसमेंट)
फॅकल्टी आऊटपूट 
परिषदा, कार्यशाळा आणि साहचर्य (कॉन्फरंन्स, वर्कशॉप अँड कोलॅबरेशन)

अनुषंगिक बाबींचे बाह्य तज्ज्ञ समितीमार्फत मूल्यांकन 

या सहा निकषांवर विभागांचे मूल्यांकन केले जाणार आहे. यामध्ये विभागामार्फत हाती घेण्यात आलेले महत्वाचे संशोधन प्रकल्प, विविध सरकारी व औद्योगिक संस्थामार्फत मिळणारे अनुदान व निधी, संशोधनं गुणवत्ता व स्कोपस इंडेक्स, कन्सलटन्सी, पेटेंटस, विविध शैक्षणिक सामंजस्य करार व औद्योगिक जगताशी असलेले संबंध, स्वयंम आणि महास्वयंमसाठीचा पुढाकार, विभागातील विद्यार्थ्यांनी क्रीडा, सांस्कृतिक क्षेत्रात केलेली उत्कृष्ट कामगिरी, माजी विद्यार्थ्यांचे सहाय, सीएएसआर व फिलॉन्थ्रॉपिक निधी आणि एक्सटर्नल पीअर पर्शेप्शन/धारणा अशा अनुषंगिक बाबींचे बाह्य तज्ज्ञ समितीमार्फत मूल्यांकन केले जाणार आहे. 

रँकिंग कमी असेल्या विभागांना सहाय्य 

तसेच ज्या विभागांची रँकिंग कमी असेल अशा विभागांना ‘व्हिसी इनिशिएटीव्ह’ अंतर्गत प्रगती करण्यासाठी प्रोत्साहन व सर्वोतोपरी सहाय्य केले जाणार आहे. विद्यापीठाच्या वतीने तयार करण्यात आलेल्या या रँकिंग फ्रेमवर्कसाठी विद्यापीठातील संशोधन आणि विकास कक्ष, अंतर्गत गुणवत्ता हमी कक्ष, एनआयआरएफ कक्ष आणि अधिष्ठाता मंडळाचे विशेष योगदान लाभले आहे.

 दूरगामी परिणाम करणारा उपक्रम- कुलगुरु 

“विद्यापीठातील विविध विभागांमधील शैक्षणिक उत्कृष्टता आणि संशोधनवृत्तीला प्रोत्साहन देण्यासाठी क्युएस, एनआयआरएफ आणि टाइम्स रॅंकिंगच्या आणि नॅकच्या निकषांनुसार विभागांचे मूल्यांकन करण्याचा स्तुत्य आणि दूरगामी परिणाम करणारा उपक्रम विद्यापीठामार्फत हाती घेण्यात आला आहे. या निर्णयामुळे विविध विभागांना त्यांचा शैक्षणिक दर्जा, क्षमता आणि संधी अशा अनुषंगिक बाबींवर विशेष भर देऊन गुणवत्ता वाढीसाठी प्रोत्साहन दिले जाणार असल्याची प्रतिक्रिया मुंबई विद्यापीठाचे कुलगुरू प्रा. रवींद्र कुलकर्णी यांनी दिली.