2nd CDS of India: भारताला मिळाले नवे सीडीएस, या निवृत्त अधिकाऱ्याची नियुक्ती

Second CDS of India: बिपीन रावत यांच्या अपघाती निधनानंतर भारताला दुसरे सीडीएस मिळाले आहेत.  देशात प्रथमच एका बिगर लष्करप्रमुख आणि निवृत्त अधिकाऱ्याला सीडीएस म्हणजेच संरक्षण कर्मचारी म्हणून नियुक्त करण्यात आले आहे. मात्र, याआधीही लष्कराच्या संघटना आणि प्रशासकीय रचनेत वेळोवेळी अनेक बदल झाले आहेत.

भारत सरकारने 2019 मध्ये चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ (CDS) हे पद निर्माण केले होते. जानेवारी 2020 मध्ये तत्कालीन जनरल बिपिन रावत यांनी देशाचे पहिले चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ म्हणून पदभार स्वीकारला. 08 डिसेंबर 2021 रोजी जनरल रावत यांच्या निधनानंतर सीडीएसचे पद दीर्घकाळ रिक्त होते. यानंतर, 28 सप्टेंबर 2022 रोजी, सेवानिवृत्त लेफ्टनंट जनरल अनिल चौहान यांची नवीन CDS म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. सैन्य भरती आणि स्पर्धा परीक्षांची तयारी करणाऱ्या तरुणांनी याबाबत जागरूक राहणे अत्यंत गरजेचे आहे, अशी माहिती या बातमीत देण्यात आली आहे.

प्रथम सीडीएस जनरल बिपिन रावत (दिवंगत)

सीडीएसची नियुक्ती कोण आणि कशी केली जाते?

सीडीएसच्या नियुक्तीचे मूलभूत निकष अगदी सोपे आहेत. भारतीय लष्कर, भारतीय वायुसेना (IAF) आणि भारतीय नौदल या तिन्ही सेवांचा कोणताही कमांडिंग अधिकारी, म्हणजेच निवृत्त चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ, ज्यामध्ये लष्करप्रमुख आणि कमांडर-इन-चीफ दर्जाचे अधिकारी यांचा समावेश असेल. चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ (CDS) या पदासाठी ते पात्र आहेत. नियुक्तीसाठी केंद्र सरकारला लष्करी अधिकाऱ्याच्या गुणवत्तेसह ज्येष्ठतेच्या आधारावर निर्णय घ्यावा लागतो.

CDS हा भारतीय सशस्त्र दलातील सेवारत अधिकार्‍यांपैकी चार-स्टार दर्जाचा अधिकारी असतो. लष्करप्रमुखांना ‘फर्स्ट अमंग इक्वल’ असते. यावेळी संरक्षण मंत्रालयाने जानेवारी 2020 नंतर निवृत्त झालेल्या सेवानिवृत्त प्रमुख आणि कमांडर-इन-चीफ दर्जाच्या अधिका-यांसह तिन्ही सशस्त्र दलांमधील सेवारत प्रमुखांसह शीर्ष पाच सेवारत अधिकाऱ्यांची नावे मागवली होती.
 
स्वातंत्र्यानंतरचे मोठे बदल

देशाला स्वातंत्र्य मिळाल्यापासून भारतीय सैन्यात बरेच बदल झाले आहेत. भरती परीक्षांची तयारी करणाऱ्या तरुणांना भारतीय लष्कर, कॉर्प्स, ब्रिगेड आणि बटालियन इत्यादींच्या रचनेशी संबंधित महत्त्वाची माहिती जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.
 2022 मध्ये, लेफ्टनंट जनरल अनिल चौहान, जे 28 सप्टेंबर रोजी सेवानिवृत्त झाले होते, त्यांची नवीन CDS म्हणजेच देशाचे संरक्षण कर्मचारी प्रमुख म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आहे. सीडीएस हे केंद्र सरकारमधील लष्करी व्यवहारांचे सचिव देखील आहेत.

8 डिसेंबर 2021 रोजी, जनरल बिपिन रावत, त्यांची पत्नी मधुलिका रावत आणि अन्य 11 लष्करी अधिकारी तामिळनाडूच्या कुन्नूर येथे लष्करी हेलिकॉप्टर अपघातात शहीद झाले.
जनरल बिपिन रावत 31 डिसेंबर 2019 रोजी लष्करप्रमुख म्हणून सेवानिवृत्त झाले आणि 31 डिसेंबर 2019 रोजी देशाचे पहिले CDS म्हणून नियुक्त झाले.
2019 मध्ये चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ म्हणजेच CDS हे पद निर्माण करण्यात आले.
2004 मध्ये माजी सैनिक कल्याण विभागाची स्थापना करण्यात आली.
2004 मध्ये डिपार्टमेंट ऑफ डिफेन्स प्रोडक्शन अँड सप्लाईजचे डिपार्टमेंट ऑफ डिफेन्स प्रोडक्शन असे नामकरण करण्यात आले.
1980 मध्ये संरक्षण संशोधन आणि विकास विभागाची निर्मिती करण्यात आली.
नोव्हेंबर 1965 मध्ये, डिपार्टमेंट ऑफ डिफेन्स सप्लाय ऑफ डिफेन्स आवश्यकता तयार करण्यात आली.
संरक्षण उत्पादन विभागाची स्थापना नोव्हेंबर 1962 मध्ये संरक्षण उपकरणांच्या संशोधन, विकास आणि उत्पादनासाठी करण्यात आली.
1955 मध्ये, कमांडर्स-इन-चीफचे नाव बदलून लष्करप्रमुख, नौदल प्रमुख आणि हवाई दल प्रमुख असे करण्यात आले.