EXCLUSIVE: माजी सरन्यायाधीश रंजन गोगोई यांची खास मुलाखत

मुंबई: अयोध्येतील प्रभू श्री राम मंदिराचा ऐतिहासिक निर्णय देणारे देशाचे माजी सरन्यायाधीश आणि राज्यसभा खासदार न्यायमूर्ती रंजन गोगोई पुन्हा एकदा चर्चेत आले आहेत. याचं कारण म्हणजे त्यांचे 'जस्टिस फॉर द जज' हे आत्मचरित्र आहे. या आत्मचरित्रामध्ये त्यांनी अयोध्येचा निकाल, न्यायव्यवस्था, लैंगिक शोषण आणि सरकारसोबतचे संबंध अशा अनेक गोष्टी उघडपणे लिहिल्या आहेत. झी न्यूजचे मुख्य संपादक सुधीर चौधरी यांनी न्यायमूर्ती गोगोई यांची विशेष मुलाखत घेतली. या मुलाखतीमधील काही महत्त्वाचे मुद्दे पुढील प्रमाणे आहेत. 

सुधीर चौधरी: 18 वर्षांपर्यंत तुम्ही माय लॉर्ड होतात आता लोक तुम्हाला मिस्टर गोगोई, खासदार गोगोई म्हणतात, हा प्रवास कसा होता?

न्यायमूर्ती गोगोई:  पत्रकाराने मला हा प्रश्न विचारण्याची ही पहिलीच वेळ आहे. सुधीरजी, मी टीव्हीवर कमी येतो, पण पुस्तक लिहिल्यानंतर मी दोन-तीन टीव्ही मुलाखती दिल्या आहेत. अनेक गोष्टी सर्वजनिक केल्या आहेत आणि अनेकांच्या मनात अनेक प्रश्न असल्याचं दिसत आहे. त्यामुळे तुमच्यामार्फत प्रश्नांची उत्तरे देणे हे माझे कर्तव्य आहे. 

अनेक मुलाखती अयोध्या किंवा राफेल, लैंगिक छळ, राज्यसभेपासून सुरू होतात. तुम्ही पहिले आहात ज्यांनी मला असं विचारलं की तुमच्या आयुष्यातला हा टप्पा कसा होता. या प्रश्नासाठी मी खूप आभारी आहे.

सुधीर चौधरी: धन्यवाद सर, आणखी चांगल्या पद्धतीनं तुमचे अनुभव जाणून घेण्याची ही संधी आहे. जेव्हा तुम्ही एका माय लॉर्डमधून या आयुष्यात प्रवेश करता तेव्हा त्यातही बदल झाला असावा, जो तुम्हालाही जाणवला असेल.

न्यायमूर्ती गोगोई: essentially a family man is something about wanting, who has also kept a low profile away from the limelight. हे वाक्य मी माझ्या आत्मचरित्रामध्ये लिहिलं आहे. माझ्या आयुष्यात झालेला हा बदल आहे.

सुधीर चौधरी : आज तुम्ही लाइमलाइटमध्ये आहात...

न्यायमूर्ती गोगोई: केवळ माय लॉर्ड म्हटल्याने लाईमलाईट होत नाही. माय लॉर्डच्या 18-19 वर्षांच्या कार्यकाळात मी अत्यंत साधे कौटुंबिक जीवन जगलो. आता माय लॉर्ड काढल्यास मला कोणतीही अडचण नाही. लोकांच्या भेटीगाठी, पब्लिक हजर राहणे, सभेत भाषणे देणे यात मला काहीच अडचण नाही. मला ते आवडतं कारण मी लोकांमध्ये मोकळेपणाने फिरू शकतो, त्यांच्याशी बोलू शकतो. हा जीवनाचा टप्पा आहे. जीवनाचा आणखी एक टप्पा आहे जो वेगळा आहे. हे जितंकं महत्त्वाचं आहे तितकंच चांगलं आहे.

सुधीर चौधरी: सरन्यायाधीश पदावरून निवृत्त झाल्यानंतर तुमच्या व्यक्तीस्वातंत्र्यावर गदा आलीय का?

न्यायमूर्ती गोगोई: निवृत्तीआधी किंवा पदावर असताना आणि आताही मला असा काही विशेष त्रास झाला नाही. कोणत्याही अडचणी आल्या नाहीत आणि फरक पडला नाही.

सुधीर चौधरी: जस्टिस फॉर द जज असं आपल्या पुस्तकाचं नाव आहे. तुम्ही तुमच्या कारकीर्दीमध्ये अनेकांना न्याय मिळवून दिलात. मात्र या पुस्तकाच्या नावावरून तुम्ही कदाचित जजसाठी न्याय मागत आहात?

न्यायमूर्ती गोगोई: नाही, नाही... न्याय मागितला नाही. हे पुस्तकातील वर्णन आहे, पुस्तकाच्या माध्यमातून आम्ही लोकांपर्यंत पोहोचण्याचा प्रयत्न करत आहोत. तुम्ही न्यायाधीशांकडे वेगळ्या प्रकारे पाहा. न्यायाधीशाकडे लोकसेवक किंवा राजकारणी म्हणून पाहू नका. या न्यायाधीशाचे स्थान थोडे वेगळे आहे. न्यायाधीशांच्या खुर्चीत बसणाऱ्यांना शिस्त असते. ते बोलत नाहीत. तुम्ही न्यायाधीशावर हवी तशी टीका करता. त्यांच्या निर्णयावर टीका करता, कितीही त्यांच्यावर चिखलफेक केली तरी ते काही बोलत नाही. ते याला प्रत्युत्तर देत नाहीत. राजकारणी प्रत्येक गोष्टीवर उत्तरं देतात. मंचावर जाहीरपणे बोलतात. न्यायाधीश मात्र गप्प राहतात. याचा अर्थ असा आहे की ते न्यायालयीन शिस्त पाळतात. त्याचा कोणताही गैरफायदा घेऊ नका. तुम्ही जे बोलता ज्या टीका करता त्यातून न्यायव्यवस्थेचं नुकसान करता. हा संदेश या पुस्तकातून देण्यात आला आहे.

सुधीर चौधरी : तुमच्या कार्यकाळात तुम्हाला असे कधी वाटले आहे का? तुमच्याबद्दल, तुमचे निर्णयही वर्तमानपत्रात प्रसिद्ध होतात, कधी चांगले तर कधी वाईट. बहुतेक वाईट कारण मीडियाचा स्वभाव हा नकारात्मक मुद्दे आधी पकडण्याचा आहे, तुम्हाला कधी गुदमरल्यासारखे वाटले आहे का की तुम्हाला काही बोलता येत नाही?

न्यायमूर्ती गोगोई: न्यायनिवाड्यांवर टीका करणे आरोग्यदायी असते कारण ते न्यायाधीशांना शिकण्याची संधी देते. कोणत्या निवाड्यात काय उणीव आहे त्यावर काय करता येईल हे यामधून शोधता येतं. मीडियाने निर्णयावर टीका केली तर ते व्यवस्थेसाठी चांगले आहे, परंतु जर तुम्ही न्यायाधीशांवर टीका केली तर ते व्यवस्थेसाठी चांगले नाही.

सुधीर चौधरी: न्यायाधीश साधारण निवृत्तीनंतर पुस्तक लिहित नाहीत...

न्यायमूर्ती गोगोई: सुधीरजी तुम्ही मला कोणत्याही नावाने बोलवा.... मिस्टर गोगोई किंवा पहिल्या नावावे बोलवा किंवा जस्टिस म्हणा मला काहीही फरक पडत नाही. सुधीर चौधरी: तुम्ही एकदम आत्मचरित्र लिहिण्याचा निर्णय घेतला? यामागचं नेमकं कारण काय तुम्ही तुमची स्टोरी लोकांपर्यंत पोहोचवू इच्छिता का? न्यायमूर्ती गोगोई: सुधीर जी, माझ्या कार्यकाळात अनेक मुद्द्यांवर खूप चर्चा झाली, माझ्या निर्णयांवरही चर्चा झाली आणि माझ्या मते या चर्चा चुकीच्या माहिती, अर्धसत्य आणि खोट्या तथ्यांवर आधारित होत्या. ज्यांना खरी वस्तुस्थिती जाणून घ्यायची आहे त्यांच्यासाठी हे पुस्तक आहे. लोकांच्या मते, ज्यानुसार त्यांना माझी बाजू न ऐकता योग्य तथ्य आधीच माहित आहे, हे पुस्तक त्यांच्यासाठी नाही. पुस्तक ज्यांना योग्य तथ्य जाणून घ्यायचे आहे, त्यांच्यासाठी हे पुस्तक लिहिले आहे.

सुधीर चौधरी: "हे माझे जीवन आहे, ही माझी कहाणी आहे, इतर अनेक रहस्ये आणि भावना आहेत ज्यांना मी माझ्या थडग्यात घेऊन जाऊ शकतो किंवा नाही, फक्त वेळच सांगेल.

न्यायमूर्ती गोगोई: निर्णय लिहिणे सोपे आहे कारण न्यायाधीशांना कोणतीही बाजू नाही, मत नाही, वैयक्तिक स्वार्थ नाही. तथ्यांवरून खटल्याचा निकाल लागतो. माझ्या मते निर्णय देणे ही सर्वात सोपी गोष्ट आहे पण पुस्तक आणि विशेषत: आत्मचरित्र जे माझ्या लहानपणापासून सुरू झाले आहे, 1970 ते 200 पानांचे 50 वर्षे संकुचित केले आहे. करत आहे. 14 वर्षांचा प्रसंग आठवतोय. तुम्ही वाचलेली आणि ऐकलेली शेवटची ओळ. पुस्तक लिहिणे किती अवघड आहे, यातच संपूर्ण कथा दडलेली आहे. मी संपूर्ण 100 पैकी 100 रहस्ये किंवा तथ्ये अद्याप तुमच्यापर्यंत आणलेली नाहीत. अनेक कारणे आहेत, अनेक कारणे आहेत, त्यातील तथ्य कधी बाहेर येईल की नाही, मी सांगू शकत नाही.

सुधीर चौधरी : माजी राष्ट्रपती प्रणव मुखर्जी यांना मी एकदा हा प्रश्न विचारला होता की, त्यांच्याकडेही अनेक रहस्ये आहेत कारण ते इतके दिवस सार्वजनिक जीवनात होते. खूप महत्वाचे तुम्ही अशा पदांवरही अनेक ठिकाणी राहिलात. यामुळे तुमच्याकडे खूप रहस्ये असतील, परंतु तुम्ही ती अजून लिहिली नाहीत. मग तू त्याला तुझ्या थडग्यात घेऊन जाईल का? किंवा आपण त्यांना कधी ओळखू?

न्यायमूर्ती गोगोई: मी माझ्या पुस्तकात लिहिले आहे की पुस्तक लिहिताना आपल्याला आपली कथा लिहावी लागेल, आपल्या जीवनातील संस्थेबद्दल लिहावे लागेल की नाही हे फक्त वेळच सांगेल. संस्था जे लोक संबंधित आहेत, त्यांच्याबद्दल लिहावे लागेल. सर्वांत महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे या सर्व कथा लिहिताना संस्थेचे कोणतेही नुकसान होऊ नये, संस्था कोणत्याही परिस्थितीत सुरक्षित राहिली पाहिजे. जरी मी सब कहियां सब राज सार्वजनिक डोमेन ना लाऊं, मला माझ्या पुस्तकात बलिदान देऊ द्या. माझे पुस्तक अपूर्ण राहू शकते, मी असमाधानी असू शकते. मी अर्धवट समाधानी होऊ शकतो मात्र संस्थेचे कोणतेही नुकसान होऊ नये. पुस्तक लिहिणे आणि निर्णय लिहिणे या दोन भिन्न गोष्टी आहेत.