तुम्हाला अगदी एवढ्या साध्या सोप्या भाषेत कुणीच सांगितलं नसेल, कोरोनाचा व्हेरिएंट कसा शोधतात?

मुंबई : ओमायक्रॉन या कोरोना विषाणूच्या नवीन व्हेरिएंटने देशभरातील अनेक राज्यांमध्ये शिरकाव केला आहे. अशी अनेक प्रकरणं दिवसेंदिवस समोर येत आहेत जी अत्यंत चिंताजनक आहेत. ओमायक्रॉन व्हेरिएंटचा शोध घेण्यासाठी जीनोम सिक्वेन्सिंगचं तंत्र वापरलं जातं. या तंत्राचं नाव तुम्ही गेल्या अनेक दिवसांपासून ऐकत असाल, पण शेवटी जीनोम सिक्वेन्सिंग म्हणजे काय, तुमच्या सॅम्पलमध्ये ओमायक्रॉन व्हेरिएंट सापडला आहे की नाही हे कसं समजायचे? जाणून घ्या, ही संपूर्ण प्रतिक्रिया कशी होते.

आयएलबीएसचे कुलगुरू डॉ एसके सराईन म्हणतात, ज्याप्रमाणे मानवी शरीर डीएनए एकत्रित येऊन बनलेलं असतं. त्याचप्रमाणे व्हायरसही डीएनए किंवा आरएनएपासून बनतात. कोरोना व्हायरस आरएनएपासून बनलेला आहे. जीनोम सिक्वेन्सिंग हे तंत्र आहे ज्याद्वारे आरएनएची अनुवांशिक माहिती मिळवली जाते. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, व्हायरस कसा आहे, तो कसा हल्ला करतो आणि कसा वाढतो हे जाणून घेण्यासाठी जीनोम सिक्वेंस उपयुक्त आहे.

RNA प्रोसेसिंगची प्रक्रिया

सर्वप्रथम तुमचा RT-PCR नमुना bsl3 लॅबमध्ये आणला जातो. त्याठिकाणी आरएनए त्या नमुन्यापासून वेगळं केलं जातं. यानंतर, जीनोम सिक्वेन्सिंगची प्रक्रिया होते, म्हणून त्या नमुना विषाणूपासून आरएनए वेगळं करणं फार महत्वाचं आहे. आरएनए वेगळे केल्यानंतर, ते -80 अंश तापमानात ठेवलं जातं. यानंतर, जीनोम थेट सिक्वेन्सिंग लॅबमध्ये आणण्यात येतं. जिथे आरएनए प्रोसिसिंग सुरू होते.

 आरएनए प्रक्रियेच्या प्रक्रियेत आरएनएचे डीएनएमध्ये रूपांतर होते. हे केलं जातं कारण RNA खूप लवकर रिएक्ट करतं. ज्यामुळे त्यावर कोणत्याही प्रकारची चाचणी करणं शक्य नसतं. त्यामुळे त्याचं डीएनएमध्ये रूपांतर होतं. त्याचं डीएनएमध्ये रूपांतर करण्यासाठी ते पीसीआर मशीनमध्ये कमी तापमानात ठेवलं जातं. डीएनएचे आरएनएमध्ये रूपांतर झाल्यावर ते फ्रेगमेंटेशनसाठी पाठवलं जातं.

फ्रेगमेंटेशन म्हणजे काय?

फ्रेगमेंटेशन ही प्रक्रिया आहे जिथे डीएनए लहान तुकड्यांमध्ये विभागला जातो. डीएनए नमुना खूप लांब असल्याने त्याचा सीक्वेंस लावता येत नाही. या कारणास्तव त्याचे फ्रेगमेंटेशन करणं फार महत्वाचं आहे. फ्रेगमेंटेशन झाल्यानंतर, इंडेक्सिंगची प्रक्रिया होते. या प्रक्रियेत, प्रत्येक नमुना नावासह टॅग केला जातो.

एनालाइजर मशीनमुळे मिळते माहिती

सीक्वेसिंगसाठी एनालाइजर मशीनमध्ये ठेवलं जातं. अॅनालायझर मशीनमध्ये नमुन्याचं प्रमाण आणि गुणवत्ता योग्य आहे की नाही हे कळतं. तिथे सर्वकाही बरोबर असल्यास, आलेखाद्वारे हे समजतं आहे की नमुना पुढील प्रक्रियेसाठी पाठवला जाऊ शकतो.  

व्हायरसमधील म्यूटेशन दर्शवते एनालाइजर मशीन

डेटा एनालाइजर मशीनमध्ये, जीनोममधील बदलांबद्दल माहिती असते. जुन्या व्हायरसपेक्षा हा बदल किती वेगळा आहे? हे देखील सांगते. सिक्वेन्सिंगच्या मदतीने डॉक्टर समजू शकतात की व्हायरसमध्ये म्यूटेशन कुठे झालंय? जर कोरोना विषाणूच्या स्पाइक प्रोटीनमध्ये म्यूटेशन झालॆ तर ते अधिक संसर्गजन्य आहे. या संपूर्ण प्रक्रियेला सुमारे एक आठवडा लागतो