Janmashtami Special : અહીં રાજારણછોડની ભક્તિથી મળશે મુક્તિ, જાણો શ્રીકૃષ્ણની દ્વારકા નગરીની રોચક વાતો

દેવભૂમિ દ્વારકાઃ દ્વારકાનું નામ સાંભળતા જ ભગવાન દ્વારકાધીશ યાદ આવે. દ્વારકાની ધરતી પર ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ હાજરા હજુર છે. દ્વારકા એક અતિ પ્રાચિન શહેર છે. ગુજરાતના ઉત્તર પશ્ચિમ રાજ્યમાં ગોમતી નદીના કાંઠે વસેલું છે. દ્વારકાએ ભારતના સૌથી પવિત્ર શહેરોમાંથી એક છે. જો તમને હિન્દુ પૌરાણિક કથાઓ વિશે ખબર છે, તો તમે ભગવાન વિષ્ણુના અવતારોમાંના એક શ્રી કૃષ્ણ સાથે દ્વારકાના જોડાણ વિશે જાણતા હશો. જેટલું મહત્વ હિન્દુ ધર્મમાં ચાર ધામની યાત્રાનું છે, એટલું જ મહત્વ દ્વારકાધીશ મંદિરનું પણ છે.

શું છે દ્વારકાનો અર્થ
દ્વારકાનો અર્થ સંસ્કૃતમાં ‘સ્વર્ગનો પ્રવેશદ્વાર’ છે, કારણ કે દ્વારનો અર્થ દ્વાર છે અને “કા” ભગવાન બ્રહ્માનો ઉલ્લેખ કરે છે. દંતકથા અનુસાર, ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ તેમના યાદવ કુળ સાથે દ્વારકા સ્થાયી થયા હતા. કૃષ્ણ અવતાર તરીકે તેમના મૃત્યુ પછી, સમગ્ર દ્વારકા સમુદ્રમાં ડૂબી ગયું હતું. દ્વારકા ‘ભગવાન કૃષ્ણનું ઘર’ તરીકે પ્રખ્યાત છે.

પ્રાચીન મહાકાવ્ય મહાભારતમાં મોક્ષપુરી, કુશહસ્થલી અને દ્વારકાવતી તરીકે દ્વારકાનો ઉલ્લેખ છે. દંતકથા અનુસાર, આ શહેર ભગવાન શ્રીકૃષ્ણની રાજધાની તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ મથુરા ખાતે ક્રૂર રાજા કંસની હત્યા કરી હતી.કંસના મૃત્યુનો બદલો લેવા માટે, કંસના સસરા, જરાસંધે કૃષ્ણના રાજ્ય પર 17 વાર હુમલો કર્યો અને વધુ અથડામણ ટાળવા માટે, ભગવાન કૃષ્ણએ તેની રાજધાની મથુરાથી દ્વારકા સ્થાનાંતરિત કરી.

દ્વારકા વિશે માહિતી 
એવું માનવામાં આવે છે કે કૃષ્ણના મૃત્યુ પછી દ્વારકા શહેર સમુદ્રમાં ડૂબી ગયું હતું. એવું કહેવામાં આવે છે કે શહેરનું નિર્માણ છ વખત કરવામાં આવ્યું હતું અને હાલનું શહેર સાતમું છે. પ્રાચીન દ્વારકા હાલના દ્વારકાની નીચે દબાયેલુ છે અને ઉત્તરમાં બેટ દ્વારકા, દક્ષિણમાં ઓખામઢી અને પૂર્વમાં દ્વારકા સુધી વિસ્તરિત છે. તેવી માન્યતા ને સમર્થન આપવા કેટલાક પુરાતત્ત્વીય સંકેતો પણ છે.

એએસઆઈ દ્વારા દ્વારકા ના દરિયાકાંઠાના પાણી પર તાજેતરના અંડરવોટર અધ્યયનથી 2 જી સહસ્ત્રાબ્દી પૂર્વે મળેલ શહેરનું અસ્તિત્વ દર્શાવે છે. ખોવાયેલા શહેરની શોધ 1930 ના દાયકાથી ચાલી રહી હતી. 1983 થી 1990 ની વચ્ચે કરવામાં આવેલા ખોદકામના કામમાં જાહેર થયું કે એક ટાઉનશીપ છ સેક્ટરમાં બનાવવામાં આવી હતી. અડધા માઇલથી વધુની લંબાઈવાળી કિલ્લેબંધીની દિવાલ પણ મળી આવી છે.

હાલનું દ્વારકાધીશ મંદિર
2000 વર્ષ જૂનું દ્વારકાધીશ મંદિર મંદિરોમાં સૌથી નોંધપાત્ર છે અને તે દ્વારકાપીઠનું સ્થાન પણ છે, જેને શારદા પીઠ પણ કહેવામાં આવે છે, જે આદિ શંકરાચાર્ય દ્વારા સ્થાપિત ચાર પીઠમાંનું એક છે. મંદિરના ભવ્ય શિખરમાં ઘણાં શિલાલેખો છે અને તેમાં શિલ્પકૃતિઓ જોડાયેલ છે. મંદિરના મુખ્ય મંદિરને ટેકો આપતા 72 સ્તંભોમાં સુશોભન કોતરવામાં આવ્યા છે. મંદિર ઘણી વિધિઓનું પાલન કરે છે અને ધાર્મિક તહેવારો પર મેળાઓનું આયોજન કરે છે.

દ્વારકાધીશને 52 (બાવન) ગજની ધજા કેમ ચઢે છે?
વિશ્વનાં તમામ કૃષ્ણ મંદિરોમાં સૌથી મોટામાં મોટો ધ્વજ દ્વારકાધીશના મંદિર પર લાગે છે. બાવન ગજ એટલે આશરે 47 મીટર કાપડ થાય. આ બાવન ગજનું ગણિત સમજીએ તો 27 નક્ષત્ર, 12 રાશિના પ્રતીક, 4 મુખ્ય દિશા અને 9 મુખ્ય ગ્રહોનો આમાં સમાવેશ થાય છે. આ બધાનો ટોટલ 52 થાય એટલે 52 ગજની ધ્વજા ફરકાવવામાં આવે છે.

ધ્વજા પર સૂર્ય તેમજ ચંદ્રના પ્રતીક ચિન્હો જોવા મળે છે. જેને ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના પ્રતીક માનવામાં આવે છે. તેમજ તેના અર્થ વિશે એવી માન્યતા છે કે જ્યાં સુધી આ પૃથ્વી ઉપર સૂર્ય અને ચંદ્ર રહેશે ત્યાં સુધી શ્રીકૃષ્ણની દ્વારકા નગરી તેમજ શ્રીકૃષ્ણનું નામ રહેશે.

દ્વારિકાધીશ મંદિર ઉપર દરરોજ સવાર, બપોર, સાંજના સમયે – દિવસમાં ત્રણ વખત ધજા બદલવામાં આવે છે. શિખર પર ધજા ચડાવવાનો અને ઉતારવાનો અધિકાર અબોટી બ્રાહ્મણો પાસે છે. દ્વારકાધીશ મંદિર ઉપરની ધજા ઘણા કિલોમીટર દૂરથી પણ સારી રીતે જોઈ શકાય છે. અહીંયા હવા કોઈપણ દિશામાંથી વહેતી હોય પરંતુ ધજા હંમેશા પશ્ચિમ થી પૂર્વ તરફ ફરકે છે. દરેક સમયે અલગ રંગની ધજા ચઢાવવામાં આવે છે.

મંદિરના બંને દરવાજાઓનું અનેરૂ મહત્વ
મંદિરના બે દરવાજાઓ, એક મોક્ષ તરફ અને બીજો સ્વર્ગ તરફ લઈ જાય છે. વર્તમાન મંદિરનું નિર્માણ 15મી અથવા તો 16મી સદી દરમિયાન ચૌલુક્ય શૈલીમાં કરવામાં આવ્યું હતું. મંદિર 27 મીટર લંબાઈ 21 મીટર પહોળાઈ ધરાવે છે. તેની પૂર્વ-પશ્ચિમ લંબાઈ 29 મીટર અને ઉત્તર-દક્ષિણ પહોળાઈ 23 મીટર છે. મંદિરનું સૌથી ઉંચું શિખર 51.8 મીટર છે. 72 થાંભલાઓ પર બાંધવામાં આવેલું આ મંદિર 5 માળની રચના ધરાવે છે. કેટલાક પૌરાણિક લેખોમાં આ મંદિર 60 થાંભલાવાળા રેતીના પત્થરના મંદિર તરીકે પણ ઉલ્લેખિત છે. મંદિરમાં સભાખંડ અથવા પ્રેક્ષક ખંડ છે. મંદિરમાં બે મહત્વપૂર્ણ પ્રવેશદ્વાર છે. એક મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર છે, જેને મોક્ષ દ્વાર કહેવામાં આવે છે. તેનો અર્થ મુક્તિનો દ્વાર થાય છે અને બહાર નીકળવાનો દરવાજો સ્વર્ગ દ્વાર તરીકે ઓળખાય છે.

લેટેસ્ટ ન્યૂઝથી અપડેટ રહેવા માટે અમારી Zee News App ડાઉનલોડ કરો, અમારી સાથે જોડાઓ : facebook | twitter | youtube