ಕೇಂದ್ರ ಬಜೆಟ್‌ನ ಇತಿಹಾಸ ಏನು? ಬಜೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ವಿಷಯಗಳಿವು!

ನವದೆಹಲಿ: ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮೋದಿ ಸರ್ಕಾರದ ಎರಡನೇ ಅವಧಿಯ ಎರಡನೇ ಬಜೆಟ್(BUDGET) ಮಂಡಿಸಲಾಗುವುದು. ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರಾಗಿ ನಿರ್ಮಲಾ ಸೀತಾರಾಮನ್(Nirmala Sitharaman) ಅವರು ಎರಡನೇ ಬಾರಿಗೆ ಬಜೆಟ್ ಮಂಡಿಸಲಿದ್ದಾರೆ. ಆರ್ಥಿಕತೆ, ಹಣದುಬ್ಬರ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಈ ಬಾರಿಯ ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದ ಬಜೆಟ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್‌ಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯವರೆಗೆ, ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಂದ ಹಿಡಿದು ರೈತರವರೆಗೆ ಎಲ್ಲರ ದೃಷ್ಟಿ ವಿತ್ತ ಸಚಿವೆ ನಿರ್ಮಲಾ ಸೀತಾರಾಮನ್ ಅವರತ್ತ ನೆಟ್ಟಿದೆ. ಆದರೆ, ಬಜೆಟ್ 2020(BUDGET 2020)ರಲ್ಲಿ ಯಾವ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಏನು ಲಾಭ ಸಿಗಲಿದೆ ಎಂಬುದು ಫೆಬ್ರವರಿ 1 ರಂದೇ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಹೇಗಾದರೂ, ಬಜೆಟ್ ಮೊದಲು ನೀವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಜೆಟ್‌ನ ಇತಿಹಾಸ ಏನು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಸಂಗತಿಗಳು ಯಾವುವು ಎಂಬುದನ್ನು ನೀವು ತಿಳಿದಿರಬೇಕು.

ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಜೆಟ್ ಇತಿಹಾಸ!

• ವಾರ್ಷಿಕ ಹಣಕಾಸು ವರದಿಯನ್ನು 'ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಜೆಟ್' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಸಂವಿಧಾನದ 112 ನೇ ವಿಧಿ ಆದಾಯ-ವ್ಯಯವನ್ನು ದಾಖಲಿಸುತ್ತದೆ.
• ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಏಪ್ರಿಲ್ 7, 1860 ರಂದು ಮಂಡಿಸಲಾಯಿತು.
• ಆ ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವ ಜೇಮ್ಸ್ ವಿಲ್ಸನ್ ಮಂಡಿಸಿದರು.
• ಆರ್.ಕೆ.ಶಣ್ಮುಖಂ ಚೆಟ್ಟಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ಮೊದಲ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರಾದರು.
• ಆರ್.ಕೆ.ಶಣ್ಮುಖಂ ಚೆಟ್ಟಿ 26 ನವೆಂಬರ್ 1947 ರಂದು ಬಜೆಟ್ ಮಂಡಿಸಿದರು.
• ಸಂವಿಧಾನದ ನಂತರದ ಮೊದಲ ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಫೆಬ್ರವರಿ 28, 1950 ರಂದು ಮಂಡಿಸಲಾಯಿತು.

ಪ್ರಮುಖ ಬಜೆಟ್ ರೂಪಿಸುವ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು:
ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗ, ಕಂಟ್ರೋಲರ್ ಮತ್ತು ಲೆಕ್ಕಪರಿಶೋಧಕ ಜನರಲ್, ಆಡಳಿತ ಸಚಿವಾಲಯ, ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯ

ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಹೇಗೆ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ?

• ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯ, ಎನ್‌ಐಟಿಐ ಆಯೋಗ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಚಿವಾಲಯಗಳು ಬಜೆಟ್ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುತ್ತವೆ.
• ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯವು ಖರ್ಚಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.
• ಹಣ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗೆ ವಿವಿಧ ಇಲಾಖೆಗಳ ನಡುವೆ ಚರ್ಚೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.
• ಬಜೆಟ್ ರಚನೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಿಂದಲೇ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ.
• ಯಾವ ಇಲಾಖೆಗೆ ಎಷ್ಟು ಮೊತ್ತ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯ ನೀಲನಕ್ಷೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
• ಅಕ್ಟೋಬರ್-ನವೆಂಬರ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇತರ ಸಚಿವಾಲಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಭೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.

ಬಜೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಸಂಗತಿಗಳು!

• ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರ ಭಾಷಣವು ಸುರಕ್ಷಿತ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ.
• ಇದನ್ನು ಬಜೆಟ್‌ಗೆ ಎರಡು ದಿನಗಳ ಮೊದಲು ಮುದ್ರಿಸಲು ಕಳುಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯದ ಎಲ್ಲಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ನೌಕರರು ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಇರುತ್ತಾರೆ.
• ಕುಟುಂಬದೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಲು ಸಹ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ.
• ಬಜೆಟ್‌ನ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿರುವ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಬಜೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರತಿ ವಿಚಾರವನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಗಮನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಬಜೆಟ್ ಸಿದ್ಧತೆ ಮತ್ತು 'ಹಲ್ವಾ ಸಮಾರಂಭ':
ಬಜೆಟ್ ದಾಖಲೆಗಳ ಮುದ್ರಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ 'ಹಲ್ವಾ' ಸಮಾರಂಭದ ಮೂಲಕ ಚಾಲನೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಕ ಆಚರಣೆ ಆಗಿದ್ದು, ಕೇಂದ್ರ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರು ಬಜೆಟ್ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಲಿರುವ ಇತರ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯದ ಸಹಾಯಕ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯೊಂದಿಗೆ  ಹಾಜರಾಗಲಿದ್ದಾರೆ.ಸಮಾರಂಭವು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯ ಮತ್ತು ಗೃಹ ಸಚಿವಾಲಯ ಇರುವ ನಾರ್ತ್ ಬ್ಲಾಕ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿದೆ.

ಹಲ್ವಾ ಸಮಾರಂಭದ ಮಹತ್ವ:
ದಶಕಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ, ಹಲ್ವಾವನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಬೋಗಾನಿಯಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯದ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಮಾರಂಭದ ನಂತರ, ಬಜೆಟ್ ತಯಾರಿಕೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಭಾಗವಾಗಿರುವ ನೌಕರರು, ಪ್ರಸ್ತುತಿಯ ಮೊದಲು ಯಾವುದೇ ಸೋರಿಕೆಯನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಸುಮಾರು 10 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ನಾರ್ತ್ ಬ್ಲಾಕ್‌ನಲ್ಲಿಯೇ ನೌಕರರು ಉಳಿದುಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ.

ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರು ಬಜೆಟ್ ಮಂಡಿಸಿದ ನಂತರವೇ ಬಜೆಟ್ ತಯಾರಿಸುವ ಗುಂಪನ್ನು ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿರುವ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬಗಳನ್ನು ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಿದ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಸಂಪರ್ಕಿಸಬಹುದು. ಸಮಾರಂಭವು ಬಜೆಟ್ ತಯಾರಿಕೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಭಾಗವಾಗಿರುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಸದಸ್ಯರ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸುವ ಮಾನ್ಯತೆಯ ವಿಧಾನವಾಗಿಯೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.

ಬಜೆಟ್ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟ್ ಅನ್ನು ಯಾರು ಅನುಮೋದಿಸುತ್ತಾರೆ?

• ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರಿಗೆ ಬಜೆಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಕರಡು ಪ್ರತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಬಜೆಟ್ ಡ್ರಾಫ್ಟ್ ಪೇಪರ್ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ.
• ಬಜೆಟ್ ಮಂಡಿಸುವ ಮೊದಲು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಅನುಮತಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಅನುಮೋದನೆಯ ನಂತರ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಮುಂದೆ ಬಜೆಟ್ ಮಂಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಅನುಮೋದನೆಯ ನಂತರ, ಇದನ್ನು ಸಂಸತ್ತಿನ ಉಭಯ ಸದನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
• ಮೊದಲ ಭಾಗವು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ನೀತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.
• ಎರಡನೇ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೇರ ಮತ್ತು ಪರೋಕ್ಷ ತೆರಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.