તમે રમો છો એ ઓનલાઇન ગેમિંગ છે કે ગેમ્બલિંગ? જાણો શું કહે છે કાયદો, નહીં તો ભરાશો

નીધિ પટેલ, અમદાવાદઃ ભારતમાં ઈન્ટરનેટના વધતા ઉપયોગને કારણે પૈસા સંબંધિત ઓનલાઈન ગેમિંગ પ્રત્યે લોકોની રુચિ પણ વધી છે. મોટી સંખ્યામાં ગ્રામીણ યુવાનો અને બાળકો પણ આ વર્ચ્યુઅલ ગેમનો શિકાર બની રહ્યા છે. પરંતુ આપણા દેશમાં આ રમતોને રોકવા માટેના નિયમો અને નિયમો લગભગ શૂન્ય છે.

ઑનલાઇન જુગાર શું છે-
ઑનલાઇન જુગાર અથવા જુગારનો સામાન્ય રીતે અર્થ થાય છે બેટ્સ લગાવવા અને પૈસા કમાવવા માટે ઇન્ટરનેટનો ઉપયોગ. તે કેસિનો જેવું જ છે, પરંતુ માત્ર એટલો જ તફાવત છે કે તે વર્ચ્યુઅલ રીતે રમવામાં આવે છે. આમાં પોકર, સ્પોર્ટ્સ ગેમ્સ, કેસિનો ગેમ્સ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. 'ટીન' અને 'રમી' એ ભારતમાં સૌથી વધુ લોકપ્રિય ઓનલાઈન જુગારની રમતો છે. વપરાશકર્તાઓ ક્રેડિટ, ડેબિટ કાર્ડ, ઈન્ટરનેટ બેન્કિંગ અથવા UPI જેવા ઓનલાઈન પેમેન્ટ મોડ દ્વારા દાવ લગાવે છે. શરત લગાવ્યા પછી, વિજેતા અથવા હારનાર તે મુજબ ચૂકવણી કરે છે.

ઓનલાઈન ગેમિંગ અને ઓનલાઈન જુગાર વચ્ચે ખૂબ જ પાતળી ભેદરેખા છે. મલ્ટિપ્લેયર ગેમિંગ એક મજા છે જેના દ્વારા તમે તમારા મિત્રો સાથે સારો સમય પસાર કરી શકો છો. જો કે, જુગારમાં, એકબીજા સામે પૈસાની દાવ લગાવવામાં આવે છે અને ખેલાડીઓ વચ્ચે પૈસાની આપ-લે થાય છે. મોટાભાગની ઓનલાઈન ગેમ્સ મફત હોય છે અને તેને રમવા માટે કોઈ પૈસાની જરૂર હોતી નથી જ્યારે ઓનલાઈન જુગાર માટે યુઝર્સે પહેલા પૈસાની શરત લગાવવી પડે છે અને પછી ગેમ રમવા મળે છે. એવુ નથી કે દેશમાં આ માટે કાયદો નથી. 

દેશમાં "જાહેર જુગાર" ને અંકુશમાં લેવા માટે જુગાર પર પ્રતિબંધ મૂકવા માટે 'પબ્લિક ગેમ્બલિંગ એક્ટ, 1867થી એટલે કે સો કરતાં વધુ વર્ષ પહેલાં ઘડવામાં આવ્યો હતો. આ કાયદો અંગ્રેજોના સમયે બન્યો હતો. આ કાયદા હેઠળ જુગારધામ ચલાવવું, તેને ચલાવવામાં કોઈને મદદ કરવી, જુગારમાં નાણાં રોકવા અને જુગારના સાધનો રાખવાને ગુનાના દાયરામાં રાખવામાં આવ્યા છે. એટલે કે આ કાયદો માત્ર ગેમ ઓફ ચાન્સની રમત પર પ્રતિબંધ લગાવે છે. આ કાયદામાં ઓનલાઇન ગેમમાં થઇ રહેલી સટ્ટાબાજી પરના પ્રતિબંધને લઇને કોઇ નિયમ નથી જણાવાયા..  મોટાભાગના ઓનલાઈન ગેમિંગ પોર્ટલ તેમની રમતને 'ગેમ ઓફ ચાન્સના બદલે 'ગેમ ઓફ સ્કીલ' તરીકે પ્રમોટ કરે છે.

3 ડિસેમ્બર, 2021 ના ​​રોજ, રાજ્યસભામાં, ભારતીય જનતા પાર્ટીના સાંસદ સુશીલ કુમાર મોદીએ પણ ભારતમાં ઑનલાઇન ગેમિંગના નામે જુગારને રોકવા માટે કાયદો ઘડવાની વાત કરી હતી. તેને એક મોટું વ્યસન ગણાવતા, તેમણે કહ્યું, "હું રેખાંકિત કરવા માંગુ છું કે ક્રિપ્ટો ઉદ્યોગની જેમ આ ક્ષેત્રમાં પણ નિયમનકારી છટકબારીઓ છે. હું સરકારને વિનંતી કરીશ કે ઓનલાઈન ગેમિંગ પર એકસમાન ટેક્સ લાવે. સાથે જ હું વિનંતી કરીશ કે એક વ્યાપક ઓનલાઈન ગેમિંગ માટે નિયમોનું માળખું બનાવવું જોઈએ.

આ વિશે એટલે પણ વિચારવુ પડશે કેમ કે ઓનલાઇન ગેમિંગ હવે આત્મહત્યાનું કારણ પણ બની રહી છે. ઓનલાઇન ગેમિંગમાં પૈસા ગુમાવ્યા બાદ આત્મહત્યા કરનારા લોકોમાં માત્ર બાળકો જ નહી પણ યુવા વર્ગ પણ સામેલ છે. વર્ષ 2022માં એવા ઘણા કિસ્સાઓ સામે આવી ચુક્યા છે જેમાં ઓનલાઇન ગેમના કારણે થયેલા દેવાના કારણે લોકોએ જીવન ટૂંકાવ્યુ હોય. 

આ વર્ષે 1 એપ્રિલના રોજ કોંગ્રેસના સાંસદ ડીન કુરિયાકોસે ઓનલાઈન ગેમિંગ (રેગ્યુલેશન) બિલ, 2022 રજૂ કર્યું હતું. બિલમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે વર્ષ 2022માં ભારતમાં લગભગ 42 કરોડ એક્ટિવ ઓનલાઈન ગેમર્સ છે. વર્ષ 2021માં લગભગ 390 મિલિયન સક્રિય ઓનલાઈન ગેમર્સ નોંધાયા હતા. જ્યારે 2020માં 360 અને 2019માં 300 મિલિયન ગેમર્સ નોંધાયા હતા. ભારતીય ઓનલાઈન ગેમિંગ સેક્ટર દર વર્ષે લગભગ 30 ટકાના દરે વધી રહ્યું છે. આ બિલમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે વર્ષ 2025 સુધીમાં આ ઉદ્યોગ પાંચ અબજ ડોલર સુધી પહોંચી જશે.

ગેમ ઓફ ચાન્સ જેવી ઓનલાઈન ગેમ્સ, જેને જુગાર જેવી જ ગણવામાં આવે છે, તેના પર કેટલાક રાજ્યોમાં પ્રતિબંધ છે. પરંતુ તે રાજ્ય સરકારોના કાર્યક્ષેત્રમાં આવે છે કે તેને પ્રતિબંધિત માનવું જોઈએ કે નહીં. આજે પણ આપણા દેશમાં ઓનલાઈન રિયલ મની ગેમ્સ એટલે કે પૈસા વડે રમાતી ઓનલાઈન ગેમ્સ અંગે કોઈ સ્પષ્ટ કાયદો નથી.