Vijay Diwas 2022: ୯୩ ହଜାର ସୈନିକଙ୍କ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ, ୮୦୦୦ ସୈନିକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ; ଜାଣନ୍ତୁ ୧୯୭୧ ଯୁଦ୍ଧର ସେହି ଅଭୁଲା ସ୍ମୃତି

Vijay Diwas 2022: ପ୍ରାୟ ୫୧ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପଶ୍ଚିମ ପାକିସ୍ଥାନ (ବର୍ତ୍ତମାନର ପାକିସ୍ଥାନ) ର କ୍ରମାଗତ ଅତ୍ୟାଚାରରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବା ପାଇଁ ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ଥାନ (ବର୍ତ୍ତମାନର ବାଂଲାଦେଶ) ୨୬ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୭୧ରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଘୋଷଣା କରିଥିଲା । ସେତେବେଳେ ବାଂଲାଦେଶ (ଇଣ୍ଡୋ-ପାକ୍ ଯୁଦ୍ଧ ୧୯୭୧) ଆଦୌ ଜାଣି ନଥିଲା ଯେ ଏହି ଘୋଷଣା ଦ୍ୱାରା ପାକିସ୍ତାନ କିପରି ଚକିତ ହେବ? ସ୍ୱାଧୀନତା ପରଠାରୁ ବାଂଲାଦେଶ ଉପରେ ଚାପ ଓ ଏକଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସନ ଜାରି ରଖିଥିବା ପାକିସ୍ତାନ ଏହି ଘୋଷଣା ପରେ ନିଜର ଏକଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସନକୁ ଆହୁରି ବଢାଇ ଦେଇଛି । ପଡୋଶୀ ଦେଶ ସହିତ ଘଟୁଥିବା ଏହି ଅତ୍ୟାଚାରକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ତତ୍କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ବାଂଲାଦେଶ ମୁକ୍ତି ଯୁଦ୍ଧରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ଥନ କରିବେ ବୋଲି ପ୍ରତିଶୃତି ଦେଇଥିଲେ । ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନାଙ୍କୁ ବାଂଲାଦେଶରୁ ବିତାଡିତ କରିବାକୁ ଭାରତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲା । ଏହା ପରେ ୧୯୭୧ରେ ଏକ ବଡ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତୀୟ ସଶସ୍ତ୍ର ବାହିନୀ ପାକିସ୍ତାନ ଉପରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା ।

୧୬ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନର ସ୍ୱାଧୀନତା ଓ ବାଂଲାଦେଶ ନୂଆ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବେ ମାନ୍ୟତା ପାଇଥିଲା । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ପାଖାପାଖି ୮ ହଜାର ପାକିସ୍ତାନ ସେନାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ଭାରତୀୟ ସେନାଙ୍କ ନିକଟରେ ଆଣ୍ଠୁ ମାଡ଼ି ବସିଥିଲା ପାକିସ୍ତାନ । ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ୯୩ ହଜାର ସେନାଙ୍କ ସହିତ ପାକିସ୍ତାନର ସେନା ପ୍ରମୁଖ ଜେନେରାଲ ନିୟାଜୀ ଭାରତୀୟ ସେନାଙ୍କ ଆଗରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଥିଲେ । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରାୟ ୪ ହଜାର ଭାରତୀୟ ସେନା ନିଜର ଶୌର୍ଯ୍ୟ ଓ ପରିଚୟ ଦେଇ ସହିଦ ହୋଇଥିଲେ ।  ଏହି ଭାରତୀୟ ସେନାଙ୍କୁ ବଳିଦାନକୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି ଦେଇ ୧୬ ଡିସେମ୍ବରକୁ ବିଜୟ ଦିବସ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । 

ବାଂଲାଦେଶରେ ବିଜୟ ଦିବସକୁ ବାଂଲାଦେଶ ମୁକ୍ତି ଦିବସ ଭାବେ ପାଳିତ ହୁଏ । ଯାହା ପାକିସ୍ତାନ ସହିତ ଲଢେଇ କରି ବାଂଲାଦେଶର ଆଧିକାରୀକ ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସ ଭାବେ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ଆପଣ ଜାଣିଛନ୍ତି କି ବାଂଲାଦେଶରେ ସ୍ୱାଧୀନତାର ନିଆଁ କିପରି ଜଳିଥିଲା ।  ଏଥିରେ ଭାରତର ଭୂମିକା (VIJAY DIWAS 1971), ପାକିସ୍ତାନର କଳା କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଏଭଳି ଜିନିଷ ଯାହା ଅତୀତର ପୃଷ୍ଠାରେ ପୋତି ହୋଇ ରହିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଆଜି ଆମେ ସେସବୁକୁ ନେଉଛୁ । ଏ ସମସ୍ତ ଘଟଣାବଳିକୁ ଜାଣିବା ଆପଣଙ୍କ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ । 

୨୫ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୭୧ ମସିହାର ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନର ଏକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଅଓ୍ୱାମୀ ଲିଗ ଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାଚନରେ ବିଜୟ ହାସଲ କରିନେଇଥିଲେ । ଯାହାକୁ ପଶ୍ଚିମ ପାକିସ୍ତାନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଅଣଦେଖା କରିଦେଇଥିଲା । ଏହା ପରେ ପଶ୍ଚିମ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସତ୍ତାରେ ଥିବା ସରକାରଙ୍କ ଆଦେଶ ମୁତାବକ ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନା ହିଂସକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଶତାଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନା ନରସଂହାର କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଦେଇଥିଲେ । ହଜାର ହଜାର ସଂଖ୍ୟରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ । ଏଥିରେ କ୍ଷୋଭ ପ୍ରକାଶ କରି ଅଓ୍ୱାମୀ ଲିଗର ନେତା ଶେଖ ମୁଜିବୁର ରେହମାନ ୨୬ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୭୧ରେ ବାଂଲାଦେଶ ଭାବେ ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନର ସ୍ୱାଧୀନତା ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ । ଅଧିକାଂଶ ବଙ୍ଗୀୟ ଏହି ପଦକ୍ଷେପକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଇସଲାମିକ  ଲୋକମାନେ ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରି ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନାର ପକ୍ଷ ନେଇଥିଲେ ।

ଦ୍ୱିତୀୟତଃ ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ଜେନେରାଲ ୟାହିୟା ଖାନ ପାକିସ୍ତାନର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଥିଲେ । ପୂର୍ବ ଭାଗରେ ବ୍ୟାପିଥିବା ଅସନ୍ତୋଷକୁ ହଟାଇବା ପାଇଁ ସେ ଜେନେରାଲ ଟିକ୍କା ଖାନଙ୍କୁ ଦାୟିତ୍ୱ ଦେଇଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ସେ ଚାପ ପ୍ରୟୋଗ କରି ମାମଲାର ସମାଧାନ ଚାହୁଁଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଏହାର ପରିଣାମ ସ୍ୱରୂପ ଗୃହଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ଯୁଦ୍ଧ ହେତୁ ପ୍ରାୟ ୧୦ ନିୟୁତ ଶରଣାର୍ଥୀ ଭାରତର ପୂର୍ବ ପ୍ରଦେଶରେ ରହିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଏହି ବଢୁଥିବା ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ମାନବୀୟ ସଙ୍କଟ (ଇଣ୍ଡୋ-ପାକ୍ ଯୁଦ୍ଧ 1971) ର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିବା ବାଂଲାଦେଶୀ ଲୋକଙ୍କୁ ଭାରତ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଆଗେଇ ଆସିଥିଲା । ଏହା ସହିତ ଶରଣାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଏକତ୍ରିତ କରି ମୁକ୍ତି ବାହିନୀ ସେନା ଗଠନ କରିବାକୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଇଥିଲା। ଫଳରେ ଏହି ସେନାବାହିନୀ ପାକିସ୍ତାନୀଙ୍କୁ ସେହି ସମୟରେ ଜବାବ ଦେଇବାକୁ ଭାରତ ପ୍ରସ୍ତାବ ରଖିଥିଲା । 

ଏହା ବି ପଢ଼ନ୍ତୁ:-ଫିଫା ବିଶ୍ୱକପର ବିଜେତା ଓ ରନର୍ ଅପ୍ ଦଳକୁ କେତେ ମିଳିଥାଏ ପୁରୁସ୍କାର ରାଶି, ଜାଣି ଉଡ଼ିଯିବ ଆପଣ ହୋସ୍! ଆଖପାଖରେ ନାହିଁ IPL

ଏହା ବି ପଢ଼ନ୍ତୁ:-ବାଂଲାଦେଶ ସିରିଜ ମଝିରେ ଅବସର ନେବେ ଟିମ୍ ଇଣ୍ଡିଆର ଏହି ଖେଳାଳି! ଏଣିକି ଦଳରେ ଆଉ ସୁଯୋଗ ମିଳିବା ଅସମ୍ଭବ

ଏହା ବି ପଢ଼ନ୍ତୁ:-ବାହାଘର ପାଇଁ ଚାପ ପକାଇଲେ ବୋଲି ଗର୍ଲଫ୍ରେଣ୍ଡକୁ ଭୁବନେଶ୍ୱରରୁ ନେଇଗଲା ସୁରତ, ୪୯ ଥର ଛୁରୀ ଭୁଷି କଲା ହତ୍ୟା

ସେହିପରି ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନର ଗଠନ ହୋଇଥିଲା। ସେବେଠାରୁ ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ଜିନ୍ନା ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନର ବଙ୍ଗାଳୀ ସଭ୍ୟତା, ସଂସ୍କୃତି, ଭାଷା ସମସ୍ତକୁ ଶେଷ କରିବାକୁ ବାଂଲାଦେଶକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଇସଲାମିକ ଦେଶ କରିବାକୁ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର ରଚିଥିଲେ। ଯାହା ଧୀରେ ଧୀରେ ବଙ୍ଗବାସୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅସନ୍ତୋଷ ସୃଷ୍ଟି କଲା ଏବଂ ଏଠାରୁ ବଙ୍ଗଳାକୁ ଏକ ପୃଥକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ ଭାବେ ଖୋରାକ ଯୋଗାଇଥିଲା । ପଞ୍ଚମ କାରଣ ହେଉଛି ପ୍ରଥମେ ବଙ୍ଗୀୟମାନଙ୍କ ପ୍ରତିରୋଧ ସ୍ୱତଃସ୍ପୃତ ଏବଂ ଅଣସଂଗଠିତ ଥିଲା, ଯାହାକି ଅଧିକ ସମୟ ଦୀର୍ଘ ସମୟ ଧରି ଚାଲିବ ବୋଲି କେବେ କେହି ଆଶା କରିନଥିଲେ । ତେବେ ଯେତେବେଳେ ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନା ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନର ଜନସଂଖ୍ୟା ଉପରେ କଟକଣା ଆରମ୍ଭ କଲା ସେତେବେଳେ ହଠାତ୍ ପ୍ରତିରୋଧ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା । ମୁକ୍ତି ବାହିନୀ ସେନା ଦ୍ରୁତ ବେଗରେ ସକ୍ରିୟ ହୋଇ ଉଠିଥିଲା। ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନା ସେମାନଙ୍କୁ ଦବାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲା, କିନ୍ତୁ ବଙ୍ଗଳା ସେନାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢିଥିବା ବାଂଲାଦେଶୀ ସେନାବାହିନୀରେ ଯୋଗ ଦେଇ ଧୀରେ ଧୀରେ ମୁକ୍ତି ବାହିନୀରେ ମିଶିଗଲା । ଏହା ପରେ ମୁକ୍ତି ବାହିନୀ ଭାରତ ସାହାଯ୍ୟରେ ନିଜକୁ ସଶକ୍ତ କରିଥିଲା । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ପାକିସ୍ତାନ ୨ଟି ଇନଫାଣ୍ଟ୍ରି ଡିଭିଜନକୁ ଏୟାରଲିଫ୍ଟ ଜରିଆରେ ବଙ୍ଗଳାକୁ ପଠାଇ ଏହାର ସେନାକୁ ପୁନଃସଂଗଠିତ କରି ବିପ୍ଳବୀଙ୍କ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲା । ପାକିସ୍ତାନ ଏହାର ସାମରିକ ବାହିନୀ 'ରଜାକର', 'ଅଲ-ବଦର' ଏବଂ 'ଅଲ-ଶ୍ୟାମ' ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧରେ ବିପ୍ଳବୀଙ୍କ ସାମ୍ନାରେ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିବା ଅନ୍ୟ ବଙ୍ଗୀୟ ତଥା ବିହାରୀ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କୁ ଖଣ୍ଡନ କରିଥିଲା ।

୧୯୭୧ ଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତର ଭୂମିକା

ଭାରତୀୟ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ସେତେବେଳେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ ଯେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଶରଣାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଆଶ୍ରୟ ଦେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଯଦି ପାକିସ୍ଥାନ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତ ବାଂଲାଦେଶକୁ ସମର୍ଥନ କରେ (ଭାରତ-ପାକ୍ ଯୁଦ୍ଧ 1971), ତେବେ ଏହା ଭାରତ ପାଇଁ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭଲ ନିଷ୍ପତ୍ତି ହେବ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଉଥିଲା । ୨୮ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୭୧ (VIJAY DIWAS 2022) ରେ ଭାରତୀୟ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ଜେନେରାଲ ମାନେକ ଶ'ଙ୍କୁ ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନ ଯିବାକୁ କହିଥିଲେ। ପୂର୍ବରୁ ଭାରତ ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଶତ୍ରୁ ସମ୍ପର୍କ ମଧ୍ୟ ପାକିସ୍ତାନର ଗୃହଯୁଦ୍ଧରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବାକୁ ଭାରତର ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ଦୃଢ ଲକରିଥିଲା । ଫଳସ୍ୱରୂପ, ଭାରତ ସରକାର ମୁକତି ବାହିନୀଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରି ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ବଙ୍ଗୀୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପୃଥକ ରାଜ୍ୟ ଗଠନକୁ ସମର୍ଥନ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ । ଭାରତର ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଗୁପ୍ତଚର ସଂସ୍ଥା RAW ବଙ୍ଗଳାର ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ଲଢୁଥିବା ଏହି ବିପ୍ଳବୀମାନଙ୍କୁ ସଂଗଠିତ, ତାଲିମ ଏବଂ ଅସ୍ତ୍ର କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା। ଏହା ସହିତ ପୂର୍ବ ବାହିନୀ ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନରେ ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନାବାହିନୀକୁ କଡ଼ା ମୁକାବିଲା କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲେ। ଦେଖୁ ଦେଖୁ ଡିସେମ୍ବର ଆରମ୍ଭରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଭାରତୀୟ ସେନା ଅଧିନରେ ରହିଥିଲା । 

ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ୧୯୭୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୩ ତାରିଖରେ ପାକିସ୍ତାନୀ ବାୟୁସେନା ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାର ଘାଟି ଉପରେ ୬ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଘନଘନ ବୋମାମାଡ଼ କରି ଆସିଥିଲା। ଏଥିରେ ଇଜ୍ରାଏଲ ବାୟୁସେନାର ଅପରେସନ ଫୋକସ ଆଧାରରେ ପାକିସ୍ତାନ ଏହି ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲା। ତେବେ ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଏହା ରହିଥିଲା କି ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଅଚଳ କରିଦେବା। ପାକିସ୍ତାନ ବାୟୁସେନାର ଆକ୍ରମଣରେ ଉଭୟ ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ଔପଚାରିକ ଭାବେ ଯୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ଯଦିଓ ଔପଚାରିକ ଭାବେ ଯୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା ହୋଇନଥିଲା। 

ଭାରତୀୟ ସେନାର 3 ଟି ବିଭାଗ ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ଥାନର ସ୍ୱାଧୀନତା ଯୁଦ୍ଧରେ ଜଡିତ ଥିଲା (VIJAY DIWAS 1971)। ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ କରୁଥିବା ଭାରତୀୟ ସେନାବାହିନୀକୁ ତିନିଟି ବ୍ରିଗେଡ୍ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ। ଏହି ସାମରିକ ଦଳ ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନା ଅପେକ୍ଷା ବହୁତ ଭଲ ଏବଂ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଥିଲେ। ଭାରତୀୟ ସେନାବାହିନୀ ସେମାନଙ୍କର ଅଦମ୍ୟ ସାହସ ଏବଂ ସାହସିକତା ଆଧାରରେ ବାଂଲାଦେଶ ଉପରେ ନିଜର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ।

ଏଥି ସହିତ, ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନା ଭାରତୀୟ ସାହସୀ ସେନାଙ୍କ ସାମ୍ନାରେ ଏବଂ ୧୬ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୭୧ରେ ଜେନେରାଲ ଆମୀର ଅବଦୁଲ୍ଲା ଖାନ ନିଆଜୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ପ୍ରାୟ ୯୩  ହଜାର ସେନା ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଦେଇଥିଲେ।  ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ପାକିସ୍ତାନର ପ୍ରାୟ ୮ ହଜାର ସେନା ନିହତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ୨୫ ହଜାର ସେନା ଆହତ ହୋଇଥିଲେ। ଭାରତର ପ୍ରାୟ ୩ ରୁ 4 ହଜାର ସେନା ଶହୀଦ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ଏହା ସହିତ ୧୨ ହଜାର ସେନା ଆହତ ହୋଇଥିଲେ। ୧୬ ଡିସେମ୍ବରରେ ଯୁଦ୍ଧ ଶେଷ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତ ମଧ୍ୟ ୯୩ ହଜାର ସେନାଙ୍କୁ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖିଥିଲେ। ୧୯୭୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ମାସ ଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରାୟ ୮ ମାସ ପରେ, ଭାରତ ଏବଂ ପାକିସ୍ଥାନ ଶିମଲା ଚୁକ୍ତିନାମା (ଶିମଲା ଚୁକ୍ତିନାମା ୧୯୭୨) କରିଥିଲେ। ଏହା ଅଧୀନରେ ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନାଙ୍କୁ ପାକିସ୍ତାନକୁ ପଠାଯାଇଥିଲା।

୧୯୭୧ ଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ଓ ନେଭିର କମାଲ

ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ (ଇଣ୍ଡୋ-ପାକ୍ ଯୁଦ୍ଧ ୧୯୭୧) ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ପାକିସ୍ତାନ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ଚକ୍ରବ୍ୟୁହ ରଚିଥିଲା। ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନ ଆକାଶରେ ବାରମ୍ବାର ଉଡ଼ାଣ ଭରିଥିଲା ପାକିସ୍ତାନ ବାୟୁସେନା ବିମାନ। ଗୋଟିଏ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନ ଆକାଶରେ ନିଜର ଦବଦବା ଦେଖାଇ ସାରିଥିଲା ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା। ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ୧୯୭୧ର ପ୍ରଥମ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ପ୍ରାୟତଃ ପୁରା ଅକ୍ତିଆରକୁ ନେଇଥିଲା। ଏହାର ସବୁଠାରୁ ବଡ କାରଣ ରହିଥିଲା କି ପୂର୍ବରେ ପୁରା ପାକିସ୍ତାନ ବାୟୁସୀମାରେ ଏୟାର ଷ୍ଟ୍ରାଇକ କାରଣରୁ ପାକିସ୍ତାନର ବାୟୁ ଟୁକଡ଼ି, PAF ନମ୍ବର ୧୪ ସ୍କ୍ୱାର୍ଡନ, ତେଜଗାଓଁ, କୁର୍ମିଟୋଲା, ଲାଲମୋନିରହାଟ ଓ ଶମସେର ନଗରରେ ଭାରତୀୟ ଓ ବାଂଲାଦେଶ ମାଟିରେ ମିଶି ସାରିଥିଲା। 

ଭାରତୀୟ ନୌସେନାର ଯୁଦ୍ଧ ଜାହାଜ INS ବିକ୍ରାନ୍ତର 'ସି ହକ୍' ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ମଧ୍ୟ ଚଟଗାଓଁ, ବରିସାଲ ଏବଂ କକ୍ସ ବଜାର ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରି ପାକିସ୍ତାନୀ ନୌ ସେନାର ଇଷ୍ଟ ୱିଙ୍ଗକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିଦେଇଥିଲା। ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନର ବନ୍ଦରଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ଅବରୋଧ କରିଥିଲା। ଏହି କାରଣରୁ ଫାଶରେ ପଡ଼ିଥିବା ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନାର ସମସ୍ତ ପଳାୟନ ମାର୍ଗ ମଧ୍ୟ ବନ୍ଦ ରହିଥିଲା।

ବହୁସଂଖ୍ୟାରେ ହୋଇଥିଲା ଅତ୍ୟାଚାର

ମାନବାଧିକାରର ଗୁରୁତର ଭାବେ ଉଲ୍ଲଂଘନ କାରଣରୁ ୧୯୭୧ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୫ରେ ଅପରେସନ ସର୍ଚଲାଇଟ ଆରମ୍ଭର ହୋଇଥିଲା। ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନାର ସଦସ୍ୟ ଓ ସମର୍ଥକ ଅର୍ଦ୍ଧସୈନିକ ବଳ ପାଖାପାଖି ୩୦ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ। ୨ ରୁ ୪ ଲକ୍ଷ ବାଂଲାଦେଶୀ ମହିଳାଙ୍କ ଦୁଷ୍କର୍ମ କରିଥିଲେ। ପଶ୍ଚିମ ପାକିସ୍ତାନୀର ଧାର୍ମିକ ନେତାମାନେ ଖୋଲାଖୋଲି ଭାବେ ବଙ୍ଗାଳୀ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ସେନାନୀକୁ ହିନ୍ଦୁ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ସେହି ସମୟରେ ୮୦ ପ୍ରତିଶତ ବଙ୍ଗାଳୀ ମୁସଲମାନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ରହିଥିଲେ। କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ ବାଂଲାଦେଶର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିବାକୁ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଲୁଟ କରିବା ଓ ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ଦୁଷ୍କର୍ମ କରିବା ଭଳି ଅମାନବୀୟ କାଣ୍ଡ ଭିଆଇଥିଲେ। ଏଥିରେ ପାକିସ୍ତାନ ସେନା ଏପରିକି ପାକିସ୍ତାନ ସେନାର ସମର୍ଥକମାନେ ମଧ୍ୟ ଅପରାଧ ଭିଆଇଥିଲେ। 

ପାକିସ୍ତାନ ସେନାର ଆଦେଶ ଉପରେ ବାଂଲାଦେଶର ବୌଦ୍ଧିକ ସମୁଦାୟର ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ଏକ ବୃହତ ସଂଖ୍ୟାରେ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା। କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ, ସେନାର ଆତ୍ମସମର୍ପଣର ଠିକ ଦୁଇ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ୧୯୭୧ ମସିହା ୧୪ ଡିସେମ୍ବର ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନା ଶହେ ଚିକିତ୍ସକ, ପ୍ରଫେସର, ଲେଖକ ଓ ଇଞ୍ଜିନିୟରଙ୍କୁ ଅପହରଣ କରିଥିଲେ। ସେମାନଙ୍କର ହତ୍ୟା କରିବା ସହିତ ଏକ ବଡ଼ ମଶାଣୀରେ ପୋତି ଦେଇଥିଲେ।