કેમ વનવાસમાં પાંડવોને નહોંતું ખૂટતુ ભોજન? જાણો યુધિષ્ઠિર પાસે એવું કયું હતું ચમત્કારિક પાત્ર

Mahabharat Katha : જ્યારે યુધિષ્ઠિર પોતાના ભાઈઓ અને દ્રૌપદી સાથે વનવાસ પર ગયા ત્યારે ઘણા ઋષિ-મુનિઓ તેમને મળવા જંગલમાં આવતા હતા, જેમણે તેમને ભોજન પણ કરાવવું પડતું હતું, તેઓ તો જંગલમાં રહેતા હતા તો ક્યાંથી આવતું હતું આટલું બધું ભોજન એ પણ એક રસપ્રદ સ્ટોરી છે. પાંડવોએ 13 વર્ષનો વનવાસ શરૂ કર્યો ત્યારે તેમને સૌથી મોટી સમસ્યા હતી ખોરાકની. જંગલમાં ખોરાક શોધવો મુશ્કેલ હતો, જ્યારે  જ્યારે ઋષિ-મુનિઓ અને અન્ય મહેમાનો તેમને મળવા આવતા ત્યારે સ્થિતિ વધારે વિકટ બની જતી હતી. આવી સ્થિતિમાં યુધિષ્ઠિરને એક ચમત્કારિક પાત્ર મળ્યું હતું, જેના કારણે તેમને ક્યારેય ભોજનની અછતનો સામનો કરવો પડ્યો નહીં. આ ચમત્કારિક પાત્રનું નામ શું હતું? આ માટે કેટલીક શરતો પણ હતી, જેના કારણે તેઓ એક વખત મોટી મુશ્કેલીમાં મુકાઈ ગયા હતા.

તેઓને જે ખાવાનું જોઈતું હતું તે જ તેઓ ખાતા ન હતા, પરંતુ તેમની પાસે આવેલા સેંકડો ઋષિઓનું પણ તેઓ આતિથ્ય કરતા હતા. તેઓ તેમને ભોજન વિના જવા દેતા નહિ. ભોજન પણ એવું હતું કે બધા મહેમાનો અને ઋષિઓ તૃપ્ત થઈ જતા હતા.

યુધિષ્ઠિરને આ પાત્ર કેવી રીતે મળ્યું? એમાં એવું શું હતું કે ક્યારેય ખાવાની કમી ન હતી, તેના વિશે પણ એક વાર્તા છે. આ વાર્તા એકદમ રસપ્રદ છે. જ્યારે પાંડવો પોતાનો વનવાસ સમાપ્ત કરીને મહેલમાં પાછા ફર્યા ત્યારે તેનું શું થયું?

યુધિષ્ઠિરે સૂર્યની તપસ્યા શરૂ કરી-
વાસ્તવમાં, જ્યારે વનવાસ દરમિયાન પાંડવોની ઝૂંપડીમાં મહેમાનો અને ઋષિઓ આવવા લાગ્યા, ત્યારે દ્રૌપદીએ યુધિષ્ઠિરને આ સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવા કહ્યું. પાણીમાં ઉભા રહીને તેમણે સૂર્યદેવની તપસ્યા કરવા માંડી. જ્યારે તેમણે ઘણા દિવસો સુધી આ તપસ્યા કરી ત્યારે સૂર્ય દેવ પ્રગટ થયા હતા. તેમણે યુધિષ્ઠિરને આ તપસ્યા વિશે પૂછ્યું. પછી અચકાતાં મને યુધિષ્ઠિરે તેમને આખી વાર્તા કહી અને માર્ગદર્શન આપવા માટે કહ્યું હતું. 

સૂર્યએ એક ચમત્કારિક પાત્ર આપ્યું-
સૂર્ય ભગવાને યુધિષ્ઠિરને કહ્યું કે હવે તેમને તેમના વનવાસ દરમિયાન માત્ર પોતાના ભોજનની ચિંતા કરવાની રહેશે નહીં પરંતુ તેઓ તેમની પાસે આવનારા તમામ મહેમાનોને દૈવી ભોજન પણ આપી શકાશે. આટલું કહીને તેણે યુધિષ્ઠિરને એક ચમત્કારિક પાત્ર આપ્યું. આ પાત્રને અક્ષય પાત્ર કહેવામાં આવે છે. વાસ્તવમાં ધૌમ્ય નામના એક પૂજારીએ યુધિષ્ઠિરને આ સંબંધમાં સૂર્યની પૂજા કરવાનો વિચાર સૂચવ્યો હતો.

આ માટે શું હતા નિયમો?
સૂર્યદેવે નિર્દેશ આપ્યો કે જ્યાં સુધી દ્રૌપદી તેનું ભોજન પૂરું નહીં કરે ત્યાં સુધી આ પાત્ર દરરોજ અને દર કલાકે અનંત માત્રામાં ખોરાક આપતું રહેશે. આ વાસણમાંથી તેમને અનાજ, ફળ, શાકભાજી વગેરે ચાર પ્રકારની ખાદ્ય સામગ્રી મળતી રહેશે.

ઋષિ દુર્વાસાની કથા આ સાથે છે સંલગ્ન-
આ વિશે બીજી વાર્તા પણ કહેવામાં આવે છે. હકીકતમાં વનવાસ દરમિયાન એક દિવસ જ્યારે પાંડવો અને પછી દ્રૌપદીએ ભોજન સમાપ્ત કર્યું, ત્યારે ઋષિ દુર્વાસા પાંડવોને મળવા આવ્યા. તેમની સાથે તેમના ઘણા શિષ્યો પણ હતા. પહોંચ્યા પછી તરત જ ભોજન લેવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી. દ્રૌપદી ચિંતિત થઈ ગઈ. દરમિયાન દુર્વાસાએ અચાનક કહ્યું કે તે અને તેના શિષ્યો નદીમાં સ્નાન કરીને આવી રહ્યા છે પછી આપણે ભોજન કરીશું.

કૃષ્ણે ચોખાનો તે એક દાણો ખાધો-
હવે દ્રૌપદીએ મદદ માટે કૃષ્ણને પ્રાર્થના કરી. કૃષ્ણ પ્રગટ થયા. તેમને અક્ષય પાત્ર લાવવા કહ્યું. તેમાં ચોખાનો એક દાણો બચ્યો હતો. કૃષ્ણે તે ખાધો. આ પછી તેમણે કહ્યું કે તેમનું પેટ આ ચોખાના દાણાથી ભરાઈ ગયું છે. હવે દ્રૌપદી, ચિંતા ન કરો. દુર્વાસા અને તેમના શિષ્યો નહિ આવે. એવું જ થયું. જ્યારે દુર્વાસા અને તેમની સાથેના લોકો સ્નાન કરીને બહાર આવ્યા ત્યારે તેમને ખબર પડી કે તેમનું પેટ ભરાઈ ગયું છે. તેઓ સ્નાન કરીને સીધા જ ચાલ્યા ગયા. દ્રૌપદીની આ પીડા ટળી ગઈ.

પછી તે પાત્રનું શું થયું?
જ્યારે પાંડવોએ 13 વર્ષનો વનવાસ પૂરો કર્યો, ત્યારે અક્ષય પાત્ર તેમની સાથે મહેલમાં લાવ્યા હતા. આ પછી આ પાત્રની કોઈ જરૂર નહોતી. જો કે, આ વનવાસ દરમિયાન એક મહત્વપૂર્ણ સંપત્તિ હતી, જેના કારણે તેમને ક્યારેય ખોરાકની અછતનો સામનો કરવો પડ્યો ન હતો.

સ્વાભાવિક છે કે તે સમયે તેને હવે અક્ષય પાત્રની જરૂર ન હતી, પરંતુ તેમને સૂર્ય તરફથી આ ચમત્કારિક પાત્ર મળ્યું હોવાથી તે દૈવી આશીર્વાદનું પ્રતિક પણ હતું. તેમણે આ પાત્રને શણગાર્યું અને મહેલમાં સુરક્ષિત રાખ્યું.