રામ યાત્રા V/S ન્યાય યાત્રા: રાહુલ ગાંધી લોકસભા ચૂંટણી પહેલાં રાજકીય તફાવત ઊભો કરવામાં સક્ષમ સાબિત થશે?

Loksabha Election 2024, હિતેન વિઠલાણી/અમદાવાદ: ભારત જોડો યાત્રાની તર્જ પર કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધી હવે મણિપુર થી મુંબઈ સુધી 'ભારત ન્યાય યાત્રા' પર જઈ રહ્યા છે. કોંગ્રેસની આ યાત્રા 14મી જાન્યુઆરીથી શરૂ થશે અને 20મી માર્ચ સુધી ચાલશે. રાહુલ ગાંધી એવા સમયે ન્યાય યાત્રા પર નીકળી રહ્યા છે જ્યારે અયોધ્યામાં ભગવાન શ્રી રામના મંદિરનું ઉદ્ઘાટન થવા જઈ રહ્યું છે. પીએમ મોદી 22 જાન્યુઆરીએ રામ મંદિરના પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા કાર્યક્રમમાં હાજરી આપી રહ્યા છે. દેશની જ નહીં દુનિયાની નજર અયોધ્યા પર હશે. દરેક ગામ, શહેર અને નગરમાં દરેક જગ્યાએ માત્ર રામ મંદિરનો જ ઉલ્લેખ થતો હશે. જો ભાજપ રામ મંદિરના બહાને 2024ની લોકસભા ચૂંટણીનો એજન્ડા સેટ કરી રહી હશે, તો રાહુલ ગાંધી ઉત્તર-પૂર્વથી લઈને પશ્ચિમ ભારત સુધી 'ન્યાય'નો નારો લગાવશે.

અયોધ્યામાં ભગવાન શ્રી રામનું મંદિર ભારતીય રાજકારણનું મુખ્ય કેન્દ્ર રહ્યું છે. ભાજપને બે બેઠકો થી સત્તાના શિખરે પહોંચવામાં રામ મંદિરના મુદ્દાએ પણ મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી છે અને પાર્ટીની વ્યૂહરચના એ છે કે અયોધ્યામાં જ્યારે ભગવાન શ્રી રામ નું ભવ્ય મંદિરનું નિર્માણ થઈ ગયું છે ત્યારે તેની મદદથી જીતની હેટ્રિક ફટકારવામાં આવે. ભાજપે 2024ની રાજકીય લડાઈ રામ મંદિરના મુદ્દે જ લડવાની યોજના બનાવી છે. ભાજપ એ દેશ ની કરોડો પ્રજા ને બતાવવામાં વ્યસ્ત છે કે તેણે રામ મંદિરનું સપનું સાકાર કરવામાં કોઈ કસર છોડી નથી. રામ મંદિરના મુદ્દાનો વિરોધ કરવાની કોઈ વિપક્ષી પાર્ટીમાં હિંમત નથી. આવી સ્થિતિમાં રાહુલ ગાંધી ન્યાય યાત્રા કરીને મોટો રાજકીય તફાવત ઊભો કરવા માંગે છે.

ભારત ન્યાય યાત્રા 14 રાજ્યોમાંથી પસાર થશે
રાહુલ ગાંધીએ ન્યાય યાત્રા માટે મકરસંક્રાંતિનો દિવસ પસંદ કર્યો છે, જેના દ્વારા તેમણે હિંદુ ભાવનાઓનું ધ્યાન રાખવાનો પ્રયાસ કર્યો છે, આને કોંગ્રેસની સારી રીતે વિચારેલી રણનીતિનો એક ભાગ માનવામાં આવે છે. હિન્દુ ધર્મમાં મકરસંક્રાંતિ થી શરૂ થતા સૂર્ય ઉત્તરાયણ પછી શુભ કાર્યો કરવામાં આવે છે. રાહુલ ગાંધી મણિપુર થી મુંબઈ સુધીની લગભગ 6200 કિલોમીટરની યાત્રા 67 દિવસમાં પૂર્ણ કરશે. આ યાત્રા 14 રાજ્યો (મણિપુર, નાગાલેન્ડ, આસામ, મેઘાલય, પશ્ચિમ બંગાળ, બિહાર, ઝારખંડ, ઓડિશા, છત્તીસગઢ, ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્ય પ્રદેશ, રાજસ્થાન, ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્ર)ના 85 જિલ્લાઓમાંથી પસાર થશે.

રાહુલ ગાંધી ન્યાય માટે અપીલ કરશે
કોંગ્રેસ નેતા જયરામ રમેશે કહ્યું હતું કે રાહુલ ગાંધીએ ભારત જોડો યાત્રા દરમિયાન ત્રણ મુદ્દા ઉઠાવ્યા હતા. તેમણે આર્થિક અસમાનતા નો મુદ્દો ઉઠાવ્યો, સામાજિક ધ્રુવીકરણ અને રાજકીય સરમુખત્યારશાહી સામે અવાજ ઉઠાવ્યો, જે આજે દેશની વાસ્તવિકતા બની ગઈ છે. પરંતુ, આ વખતે ભારત ન્યાય યાત્રા આર્થિક ન્યાય, સામાજિક ન્યાય અને રાજકીય ન્યાયના મુદ્દા ઉઠાવશે. 

કોંગ્રેસના મહાસચિવ કેસી વેણુગોપાલે કહ્યું હતું કે રાહુલ ગાંધી આ દરમિયાન યુવાનો, મહિલાઓ અને હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા લોકો સાથે વાત કરશે. તેમણે કહ્યું હતું કે આ યાત્રાનો હેતુ 'બધા માટે ન્યાય' છે. રાહુલ ગાંધી મહિલાઓ, યુવાનો અને સામાન્ય લોકો માટે ન્યાય ઈચ્છે છે. અત્યારે બધું અમીર લોકો પાસે જઈ રહ્યું છે. આ યાત્રા ગરીબ લોકો, યુવા ખેડૂતો અને મહિલાઓની છે. રાહુલ ગાંધી ઉત્તર-પૂર્વથી લઈને પશ્ચિમ ભારત સુધીના દેશના લોકો માટે ન્યાયની વિનંતી કરતા જોવા મળશે.

મંડલ અને કમંડલ બંને ભાજપના હાથમાં છે
વાસ્તવમાં પીએમ મોદીના ચહેરાને આગળ કરીને ભાજપે ઓબીસી વોટ બેંક પર મજબૂત પકડ જમાવી લીધી છે. એટલું જ નહીં, 5 ઓગસ્ટ 2020ના રોજ અયોધ્યામાં રામ મંદિરનો શિલાન્યાસ કર્યા બાદ હવે વડાપ્રધાન મોદી 22 જાન્યુઆરીએ રામલાલા ની પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા કાર્યક્રમમાં ભાગ લેવાના છે. આ રીતે પીએમ મોદી મંડળ અને કમંડળ બંને રાજનીતિ સાથે સંતુલન જાળવી રહ્યા છે. સરકારથી લઈને સંસ્થાઓ સુધી સામાજિક સંતુલન જાળવવામાં આવી રહ્યું છે. છેલ્લી બે લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપની જીતમાં દલિત-ઓબીસી મતદારોએ મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. ઓબીસી મતોની તાકાત જોઈને વિપક્ષો પણ હવે ભાજપને ઘેરવા માટે સામાજિક ન્યાયનો એજન્ડા સેટ કરી રહ્યા છે.

કોંગ્રેસ ખોવાયેલ રાજકીય જમીન શોધી રહી છે
રાહુલ ગાંધી આ દિવસોમાં સામાજિક ન્યાય માટે કામ કરી રહ્યા છે. કર્ણાટકના કોલાર માં આપેલું રાહુલનું ભાષણ સામાજિક ન્યાય પૂરતું જ સીમિત હતું અને તે પછી તેઓ સતત દલિતો, પછાત વર્ગો અને આદિવાસીઓના મુદ્દાઓ પર અવાજ ઉઠાવતા રહ્યા છે. હવે રાહુલ આ સાથે મણિપુર થી મુંબઈની સફર શરૂ કરી રહ્યા છે. કોંગ્રેસ સામાજિક ન્યાયના નામે પોતાનું ખોવાયેલું રાજકીય મેદાન પાછું મેળવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. કોંગ્રેસ એક સમયે ગરીબો, દલિતો, આદિવાસીઓ અને ધાર્મિક લઘુમતીઓ નો પ્રિય પક્ષ હતો, પરંતુ મંડળ ના રાજકારણના ઉદય પછી તે સરકી ગયો. 

રાહુલ ગાંધી હવે સામાજિક ન્યાયના નામે તેમને ફરીથી જોડવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે, જેના માટે તેઓ ભારત ન્યાય યાત્રા શરૂ કરી રહ્યા છે. તેની પાછળનું એક કારણ એ છે કે બિહાર, ઉત્તર પ્રદેશ, ઝારખંડ, મધ્યપ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન અને છત્તીસગઢમાં ઓબીસી રાજકારણનો દબદબો છે. બિહારમાં નીતીશ કુમારે જાતિ ગણતરી કરીને અનામતની મર્યાદા વધારી દીધી છે, જ્યારે યુપીથી લઈને મહારાષ્ટ્ર સુધી આની માંગ ઉઠી રહી છે.

રામ મંદિરનો સામનો કરવો મુશ્કેલ
કોંગ્રેસ નું માનવું છે કે દલિતો, આદિવાસીઓ, ઓબીસી અને મુસ્લિમોના હિત રાજકીય પક્ષોના એજન્ડા માંથી બહાર નીકળી ગયા છે. આવી સ્થિતિમાં રાહુલ ગાંધી ન્યાય યાત્રાના નામે આ તમામ મુદ્દા ઉઠાવશે અને ભાજપના રામમંદિર નો પણ કાઉન્ટર કરતા જોવા મળશે. રાહુલ ગાંધી અને કોંગ્રેસ પક્ષ પણ સમજી રહ્યા છે કે વર્તમાન રાજકારણમાં ખાસ કરીને હિન્દુત્વના મુદ્દે ભાજપને હરાવવાનું સરળ નથી. 

22 જાન્યુઆરી પછી રામ મંદિરનું ઉદ્ઘાટન થઈ રહ્યું છે. ભાજપે ગામડે ગામડે લોકોને રામલલા ના દર્શન કરવા લઈ જવાની યોજના બનાવી છે. સંઘ, હિન્દુ સંગઠનો અને બીજેપીના લોકો રામ મંદિરને દરેક ઘર સુધી પહોંચાડવામાં વ્યસ્ત છે. આવી સ્થિતિમાં રાહુલ ગાંધીએ મણિપુર થી મુંબઈની યાત્રાને ભારત ન્યાય યાત્રા નામ આપ્યું છે, જેના દ્વારા અનેક રાજકીય સંદેશો આપવાની રણનીતિ બનાવી છે જે કોંગ્રેસ નું માનવું છે.

હિન્દુત્વ વિરુદ્ધ ન્યાયનું વર્ણન
આ યાત્રાના બહાને કોંગ્રેસ એક તરફ સામાજિક ન્યાયનો એજન્ડા સેટ કરવા માંગે છે અને બીજી તરફ ભગવાન શ્રી રામને ન્યાયનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે. આ રીતે ભાજપના હિંદુત્વના એજન્ડા સામે ન્યાયની કથની ગોઠવવા માટે રાહુલ ગાંધી એક નવો દાવ લગાવી રહ્યા છે. કોંગ્રેસ જાણે છે કે હાલમાં ભાજપના રામમંદિર ના મુદ્દા સામે કોઈ મુદ્દા ચાલવાના નથી, જેના કારણે તેની સમાંતર મોટો તફાવત ઊભો કરવાની વ્યૂહરચના છે. એટલા માટે કોંગ્રેસના ઘણા નેતાઓ જાહેરમાં કહી રહ્યા છે કે જો તેમને રામ મંદિર પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા કાર્યક્રમમાં આમંત્રણ મળશે તો તેઓ ચોક્કસ જશે. 

એટલું જ નહીં, કોંગ્રેસના નેતાઓ એમ પણ કહી રહ્યા છે કે રામ મંદિર ભાજપની પેટન્ટ નથી. રાહુલ ગાંધી ભારત જોડો યાત્રા દરમિયાન મંદિરો, મસ્જિદો અને ગુરુદ્વારામાં પૂજા અર્ચના કરતા જોવા મળ્યા હતા અને હવે ભારત ન્યાય યાત્રા દરમિયાન તેઓ તમામ ધર્મો તેમજ સામાજિક ન્યાયની સંભાવના વિશે વાત કરતા જોવા મળશે.