Success Story: કેન્સરથી પિતાનું મોત...10મું પાસ મહિલાએ શરૂ કરી ઓર્ગેનિક ખેતી, આ રીતે ઉગાડ્યો સુખનો સુરજ!

Success Story: રૂબી પારીક રાજસ્થાનના દૌસાની રહેવાસી છે. તેના પિતાનું કેન્સરથી મૃત્યુ થયું હતું. પિતાના અવસાન બાદ તેણે ઓર્ગેનિક શાકભાજી ઉગાડવાનું શરૂ કર્યું અને આ કામ કરીને તેણે પોતાના પરિવારના ખેતરનો નફો બમણો કર્યો. તેના પરિવારમાં પાંચ ભાઈ-બહેનો છે. તેની વિધવા માતાએ તેને ઉછેર્યો છે. બસ આ જ કારણ હતું કે રૂબી પારીકનું બાળપણ મુશ્કેલીમાં વીત્યું. જ્યારે તે એક વર્ષની હતી ત્યારે તેના માથા પરથી પિતાનો પડછાયો હટી ગયો હતો. પરિવાર પાસે શાકભાજી ખરીદવાના પૈસા ન હતા. સૂકી રોટલી અને ચટણી ખાઈને તેને સૂવું પડતું હતું.

પિતાના મોત બાદ કરવો પડ્યો સંઘર્ષ
રૂબીના પરિવારની પાસે 150 વીઘા જમીન હતી. પરંતુ પરિવારને પિતાની સારવાર માટે પોતાની સૌથી વધુ સંપત્તિ અને બચત વપરાઈ ગઈ હતી. પિતાના મોત બાદ એક એક રૂપિયા માટે પરિવારને ભારે સંઘર્ષ કરવો પડ્યો. તેમના સમાજમાં મહિલાઓને કામ કરવા માટે ઘરની બહાર નીકળવાની મંજૂરી નહોતી. એટલા માટે, જે પણ બચત બચી હતી, તેનાથી રૂબીની માતાએ પાંચ બાળકોનું પાલન પોષણ કર્યું.

10મા ધોરણ સુધી ભણી છે રૂબી
આર્થિક તંગીના કારણે રૂબી 10મા ધોરણ સુધી પણ અભ્યાસ કરી શકી નથી. 20 વર્ષની ઉંમરમાં તેના લગ્ન એક ખેડૂત પરિવારમાં થયા. જ્યાં તેણે સશક્તિકરણની ભાવના મહેસૂસ થઈ. એટલું જ નહીં, તેણે પોતાના સાસરીમાં પરિવારને લગભગ 26 એકડ જમીનને પ્રોફિટેબલ ઓર્ગેનિક ખેતીમાં ફેરવવામાં મદદ કરી. 2006માં સ્થાનિક કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્ર (કેવીકે)ની એક ટીમે તેના પરિવારની એક જમીન પર વિવિધ જાતો પર વર્કશોપ હાથ ધર્યો. જિજ્ઞાસાથી તેમણે અધિકારીઓને પૂછ્યું કે શું રાસાયણિક આધારિત ખેતીનો કોઈ વિકલ્પ છે.

જૈવિક ખેતી પર સ્વિચ કરવાના શીખ્યા નુસ્ખા
રૂબી હંમેશા વિચારતી હતી કે કેન્સર જેવા રોગોના કેસ કેમ વધી રહ્યા છે. ભીડમાં રહેલી એક મહિલાએ આવો સવાલ પૂછ્યો તે જોઈને અધિકારીઓ પ્રભાવિત થયા. તેમણે સજીવ ખેતીનું મહત્વ સમજાવ્યું. કેવી રીતે સજીવ રીતે ઉત્પાદિત ખોરાક માત્ર મનુષ્યો માટે જ નહીં પરંતુ જમીનના સ્વાસ્થ્ય માટે પણ પોષક છે તે સમજાવ્યું. ટૂંક સમયમાં રૂબી KVKમાં ત્રણ દિવસીય તાલીમ અભ્યાસક્રમમાં જોડાઈ. તેમણે ઓર્ગેનિક ખેતી તરફ કેવી રીતે સ્વિચ કરવું તે શીખ્યા. આ તાલીમ રૂબીના પરિવારની આવક માટે એક વળાંક સાબિત થયો.

રાસાયણિક ખેતીને કારણે ફળદ્રુપતા નષ્ટ થઈ ગઈ
પરંપરાગત રીતે પરિવાર રાસાયણિક ખાતરો અને જંતુનાશકોનો ઉપયોગ કરીને ઘઉં અને સરસવનો પાક ઉગાડતો હતો. જેના કારણે તેમના ખેતરની જમીનની ફળદ્રુપતા પર અસર પડી હતી. તેઓ સંપૂર્ણ જાણકારી વિના ખાતર નાખતા, જેના પરિણામે સારા પાકને બદલે નબળો પાક મળ્યો. રૂબીએ યુરિયા, ડીએપી અને અન્ય રાસાયણિક ખાતરોની જગ્યાએ માત્ર ગાયના છાણ અને વર્મી કમ્પોસ્ટનો ઉપયોગ શરૂ કર્યો. આના પરિણામે ઇનપુટ ખર્ચમાં 50 ટકા બચત થઈ. વધુમાં નફો બમણો થયો. રૂબી હવે પ્રતિ બિઘા રૂ. 1 લાખ કમાય છે.

શરૂઆતમાં ના મળ્યું સારી ઉપજ
જોકે, રૂબી માટે આ બદલાવ એટલો સરળ ન હતો. એક રૂઢિચુસ્ત સમાજમાંથી આવેલી રૂબીને તેની ક્ષમતાઓ વિશે પ્રશ્ન કરવામાં આવ્યો હતો. જ્યારે તેણીએ તેના સાસરિયાઓને કહ્યું કે તે તેની જમીન પર સજીવ ખેતી કરવાનો પ્રયાસ કરવા માંગે છે, ત્યારે તેઓએ તેની મજાક ઉડાવી. સસરાએ પૂછ્યું કે આમ કરીને તે શું મેળવશે. પરંતુ તેમના પતિના સહકારથી તેણે એક વીઘા જમીનથી તેનો પ્રયોગ શરૂ કરવામાં સફળ રહી. દુઃખની વાત એ છે કે તેઓ પ્રથમ 2-3 વર્ષ સુધી સારી ઉપજ મેળવી શક્યા ન હતા. પ્રથમ વર્ષમાં ઉપજ તુલનાત્મક રીતે ઘણી ઓછી હતી. કેમિકલનો ઉપયોગ કરીને એક વીઘા જમીનમાંથી 12 ક્વિન્ટલ ઘઉં મેળવ્યા હતા. પરંતુ, જૈવિક ખાતરથી માત્ર આઠ ક્વિન્ટલ જ મેળવી શકાયા.

પછી ખેતરોમાં સોનું ઉગ્યું 
રૂબીએ ઓછા નફાને ધ્યાનમાં લીધા વિના સજીવ ખેતી ચાલુ રાખી. જીવામૃત (ગાયના છાણ અને મૂત્રમાંથી બનેલું પ્રવાહી કાર્બનિક ખાતર), ગાયનું છાણ અને વર્મી કમ્પોસ્ટ જેવા ખાતરોનો ઉપયોગ કર્યો. તે જાણતી હતી કે તેને શરૂઆતમાં સારી ઉપજ નહીં મળે. કારણ એ છે કે માટીને ઢાળવામાં સમય લાગે છે. ચાર વર્ષની મહેનત પછી રૂબીને સારી ઉપજ મળવા લાગી. જેના કારણે તેને બમણી આવક થવા લાગી. આજે તે આખા 26 એકરના કુટુંબના ખેતરને નફાકારક ઓર્ગેનિક ફાર્મમાં ફેરવવામાં સફળ રહી છે.