શું Crypto હવે દેશમાં LEGAL છે? 30% ટેક્સ પછી, જો તમે પણ તેને કાયદેસર માનતા હોવ તો જાણો શું છે વાસ્તવિકતા

નવી દિલ્લીઃ ક્રિપ્ટોકરન્સીની ચર્ચા દિવસેને દિવસે વધતી જાય છે. આ વખતના બજેટમાં પણ ક્રિપ્ટો વિશે વિશેષ જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. જેને આપણે ક્રિપ્ટોકરન્સી તરીકે ગણી રહ્યા છીએ અને નાણામંત્રીએ જેને વર્ચ્યુઅલ એસેટ કહી છે તેમાંથી મળેલી આવક પર 30% ટેક્સ લાગશે. બજેટ 2022માં આ એકમાત્ર મુદ્દો હતો, જેણે દરેકનું ધ્યાન ખેંચ્યું હતું.

બજેટમાં આ જાહેરાત બાદ ક્રિપ્ટોમાં રોકાણ કરનારાઓ નિરાશ થયા જ હશે અને તેના બિઝનેસ સાથે જોડાયેલા કેટલાક લોકો ખુશ થયા હશે. ખુશીની વાત એ છે કે, ઘણા લોકો દાવો કરી રહ્યા છે કે હવે દેશમાં ક્રિપ્ટોકરન્સી કાયદેસર બની ગઈ છે. એ હકીકત પરથી પણ સ્પષ્ટ થાય છે કે બજેટમાં જાહેરાત થયા પછી તરત જ ક્રિપ્ટોકરન્સી એક્સચેન્જ WazirX, Coinswitchkuber તરફથી પ્રતિક્રિયા આવી હતી કે સરકારનું પગલું સારું છે. પરંતુ, અહીં થોડી મૂંઝવણ છે. પહેલા આપણે સમજીએ કે નાણામંત્રીએ શું કહ્યું અને લોકો ક્યાં ભૂલ કરી રહ્યા છે.

ડિજિટલ કરન્સી નહીં એસેટ પર લાગ્યો છે ટેક્સ-
સૌ પ્રથમ, સમજો કે ટેક્સ ડિજિટલ સંપત્તિઓ અથવા બિટકોઇન જેવી ક્રિપ્ટોકરન્સી પર લાદવામાં આવે છે, જે હાલમાં કાયદેસર નથી. નોંધનીય બાબત એ છે કે સરકાર તેને ચલણ તરીકે ગણી રહી નથી. તેથી હવે ભારતમાં, ક્રિપ્ટોકરન્સી થી થતી આવક પર 30% ટેક્સ લાગશે. મતલબ કે હવે જો કોઈ વ્યક્તિ ડિજિટલ એસેટમાં રોકાણ કરીને 100 રૂપિયાનો નફો કમાય છે, તો તેણે સરકારને ટેક્સ તરીકે 30 રૂપિયા ચૂકવવા પડશે.

સરકાર વ્યવહારો પર ટીડીએસ પણ વસૂલશે-
ક્રિપ્ટોકરન્સીના દરેક વ્યવહાર પર, 1% TDS (સ્રોત પર કર કપાત) અલગથી સરકારને આપવાનું રહેશે. ધારો કે, કોઈએ કેટલીક ક્રિપ્ટોકરન્સી ખરીદી છે. આ તેમનું રોકાણ છે. મતલબ કે આ સંપત્તિ તેની સાથે થઈ. હવે જો ખરીદનાર આ સંપત્તિ અન્ય કોઈને ટ્રાન્સફર કરે છે, તો તેણે તે સંપત્તિના કુલ મૂલ્ય પર 1% ના દરે અલગથી TDS ચૂકવવો પડશે. TDS કોઈપણ સ્ત્રોત પર લાદવામાં આવે છે. દર મહિને તમને મળતા પગાર પર સરકાર જે ટેક્સ લે છે, તે TDS છે. એકંદરે, સરકાર ડિજિટલ કરન્સીને આવકના સ્ત્રોત તરીકે વિચારી રહી છે. તેની કમાણી પર પણ 30% ટેક્સ લાદવામાં આવ્યો છે.

તો શું ક્રિપ્ટોકરન્સી કાયદેસર છે?
બજેટમાં આ જાહેરાત બાદ મોટાભાગના લોકોના મનમાં સવાલ એ છે કે શું સરકારે ડિજિટલ કરન્સી પર ટેક્સ લગાવીને તેને કાયદેસર બનાવી દીધો છે? જવાબ છે- ના. તેને આ રીતે વિચારો, સરકાર ફક્ત તે જ ડિજિટલ ચલણને કાયદેસર માને છે, જે ભારતીય રિઝર્વ બેંક-આરબીઆઈ દ્વારા જારી કરવામાં આવી છે અથવા જારી કરવામાં આવશે. મતલબ કે બિટકોઈન જેવી ક્રિપ્ટો કરન્સી જે હાલમાં છે, તે માન્ય નથી. બજેટ ભાષણ પછી, પત્રકારોના પ્રશ્ન-જવાબમાં, નાણામંત્રીએ સ્પષ્ટ કર્યું કે ક્રિપ્ટોની કાયદેસરતાને લઈને સરકારમાં ચર્ચા ચાલી રહી છે, પરંતુ હજુ સુધી કોઈ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો નથી. તેમણે કહ્યું કે જે પણ ક્રિપ્ટોકરન્સી સેન્ટ્રલ બેંકના માળખાની બહાર છે, તે કરન્સી નથી. જો કોઈ તમને કહે કે તે કાયદેસર થઈ ગયું છે, તો જ્યાં સુધી સરકાર કહે નહીં, ત્યાં સુધી તમે માનશો નહીં. નોંધનીય છે કે સરકાર એપ્રિલથી શરૂ થતા કારોબારી વર્ષમાં પોતાની ડિજીટલ કરન્સી લાવવાની પણ તૈયારી કરી રહી છે, જેનો ઉલ્લેખ નાણામંત્રીએ તેમના ભાષણમાં કર્યો હતો. દેખીતી રીતે આ ચલણ સંપૂર્ણપણે કાયદેસર હશે.

ક્રિપ્ટો પર મૂંઝવણ શા માટે છે?
વર્ચ્યુઅલ એસેટ્સ પર 30 ટકા ટેક્સની જાહેરાત થતાં જ ઘણા લોકોએ એવું માની લીધું હતું કે જે પણ ટેક્સ નેટ હેઠળ આવે છે તે કાયદેસર બની ગયું છે. જોકે, એવું નથી. આવકવેરા કાયદા અનુસાર, તમારી આવક જ્યાંથી પણ હોય, સરકાર તેના પર ટેક્સ વસૂલ કરે છે. આ ખાતરી આપતું નથી કે તમારી આવક કાયદેસર છે. ટેક્સ એક્સપર્ટ વેદ જૈનના જણાવ્યા અનુસાર, આવકવેરાની જોગવાઈમાં સ્પષ્ટ છે કે ગમે ત્યાંથી મેળવેલી આવક પર ટેક્સ સ્લેબ મુજબ ટેક્સ લાગશે. સુપ્રીમ કોર્ટે પણ ઘણા સમય પહેલા દાણચોરીના ધંધાના મામલામાં આવો જ નિર્ણય આપ્યો હતો. તેથી, આવી સંપત્તિ પરના કરને કાયદેસર કહેવું યોગ્ય નથી.

નાણામંત્રી વર્ચ્યુઅલ એસેટનો અર્થ શું કરે છે?
સરળ રીતે સમજો, તમે જે સોનું ખરીદો છો અથવા ઘર ખરીદો છો તે તમારી સંપત્તિ છે. મતલબ તમારી મિલકત,  ચલણ નથી.. એ જ રીતે, ક્રિપ્ટો કરન્સી ભારત સરકાર માટે એક સંપત્તિ હશે અને લોકો તેના પર ટેક્સ વસૂલશે. જો તમે વિચારી રહ્યા હોવ કે બિટકોઇન, ઇથેરિયમ, ટેથર, રિપલ જેવી ડિજિટલ કરન્સીને કાયદેસર ગણવામાં આવે છે, તો તકનીકી રીતે બિલકુલ યોગ્ય નથી. જોકે, લોકો તેમાં રોકાણ કરી શકશે.

આ ટેક્સ પાછળ સરકારનો શું હેતુ છે-
સરકારી પ્રતિનિધિઓએ એ પણ જણાવ્યું કે દેશમાં ક્રિપ્ટોકરન્સી ટ્રાન્ઝેક્શન વર્ષ 2017થી સરકારના રડાર પર છે. તેના પર ટેક્સ લગાવવાથી મોટી રકમ સરકારી તિજોરીમાં પહોંચવાની ખાતરી છે. અત્યારે અમેરિકા, બ્રિટન, ઈટાલી, નેધરલેન્ડ અને ઓસ્ટ્રેલિયા જેવા દેશોમાં ત્યાંની સરકારો વર્ચ્યુઅલ કરન્સી પર ટેક્સ વસૂલે છે. સરકારના આ નિર્ણય પાછળનું એક મોટું કારણ એ હોઈ શકે છે કે, આપણા દેશમાં ક્રિપ્ટોકરન્સીમાં રોકાણ કરનારા લોકોની સંખ્યા દેશની વસ્તીના લગભગ 8% છે. આરબીઆઈના ડેટા અનુસાર, આ લોકોએ આ સમયે તેમના 70 હજાર કરોડ રૂપિયા આવી વર્ચ્યુઅલ કરન્સીમાં રોક્યા છે. સમગ્ર વિશ્વમાં ક્રિપ્ટોકરન્સીના વેપારમાં ભારતીયો મોખરે છે. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો આ 30 ટકા ટેક્સ 70 હજાર કરોડ રૂપિયાના રોકાણની સીધી ગેરંટી આપશે અને ભારતમાં તેનો ઉપયોગ વધી શકે છે.

ગિફ્ટ પર પણ ટેક્સ લાગશે, આ રીતે થશે ગણતરી-
બજેટ રજૂ કરતા નાણામંત્રીએ વર્ચ્યુઅલ એસેટ્સના ટ્રાન્ઝેક્શનથી થતી આવક પર 30% ટેક્સ વસૂલવાની દરખાસ્ત કરી હતી. ક્રિપ્ટોકરન્સીની ભેટને પણ વ્યવહાર તરીકે ગણવામાં આવશે. મતલબ કે જો તમે કોઈને ભેટ તરીકે ક્રિપ્ટોકરન્સી આપો છો, તો પણ તમે 30 ટકા ટેક્સ માટે જવાબદાર રહેશો. ભેટના કિસ્સામાં, તે સમયની કિંમત પર ટેક્સ લાગશે. આ મૂલ્ય પ્રાપ્તકર્તાની આવક તરીકે ગણવામાં આવશે અને તેણે મૂલ્ય પર ટેક્સ ચૂકવવો પડશે.

નવો ટેક્સ ક્યારે લાગુ થશે?
બીજી એક વાત નોંધનીય છે કે આ નવો ટેક્સ આવતા બિઝનેસ વર્ષથી એટલે કે 1લી એપ્રિલથી લાગુ થશે. એટલે કે, ક્રિપ્ટોમાં વ્યાપાર કરનારાઓ પાસે હાલમાં 31 માર્ચ સુધી મોરેટોરિયમ છે. નાણામંત્રીએ એવો પણ પ્રસ્તાવ મૂક્યો કે ડિજિટલ એસેસ્ટના દાયરામાં ક્રિપ્ટોકરન્સી સિવાયના NFT સહિત તમામ ટોકન્સનો સમાવેશ થાય છે, જે કેન્દ્રીય બેંકના માળખામાં નથી. નાણામંત્રીએ એમ પણ કહ્યું કે રિઝર્વ બેંકની ડિજિટલ કરન્સી આવવાની છે. આ તમામ ફેરફારો બજેટ પર કેબિનેટની મંજૂરી બાદ 1લી એપ્રિલ 2022થી લાગુ કરવામાં આવશે.